Wijzigingsbesluit Erfgoedwet archeologie in werking per 1 april 2024
Op 1 april 2024 treedt het Wijzigingsbesluit Erfgoedwet archeologie in werking. Het besluit regelt drie extra uitzonderingen op de certificeringsplicht voor het doen van archeologische opgravingen.
Het gaat om de volgende drie extra uitzonderingen:
- Verenigingen voor vrijwilligers in de onderwaterarcheologie kunnen vanaf 1 april een ontheffing aanvragen voor het doen van kleinschalig onderzoek naar archeologische vindplaatsen onderwater. De aanvraag, die bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) kan worden ingediend, moet voorzien zijn van een plan van aanpak waarin de activiteiten waarvoor ontheffing wordt aangevraagd zijn omschreven.
- Ten tweede krijgt de minister van Defensie een vrijstelling van de archeologische certificeringplicht voor het bergen van vliegtuigwrakken, oorlogsslachtoffers en niet gesprongen explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Voordat een vliegtuigberging plaatsvindt moet dan eerst een archeologische waardering van de wraklocatie hebben plaatsgevonden. Op basis van deze waardering kan het bevoegd gezag (dit is meestal de gemeente) besluiten om de berging al dan niet archeologisch te laten begeleiden. De waardering zal door de RCE worden verzorgd.
- Ten derde krijgen beginnende archeologische bedrijven de mogelijkheid om zonder archeologisch certificaat een eerste opgraving te verrichten die nodig is om een certificaat te kunnen verkrijgen.
Het Besluit Erfgoedwet archeologie is gepubliceerd in Staatsblad 2024, nr. 47, op 24 maart 2024.
Ministeriële regeling
Tegelijk met het Besluit treedt ook de Regeling Erfgoedwet archeologie in werking. In deze ministeriele regeling zijn nadere regels opgenomen met betrekking tot de bovengenoemde ontheffing voor vrijwilligers in de onderwaterarcheologie. Deze regels betreffen de aanvraagvereisten, de aan de ontheffing te verbinden voorschriften en de gronden voor het weigeren, wijzigen of intrekken van de ontheffing.
Tenslotte wordt in de ministeriele regeling versie 4.2 van de Beoordelingsrichtlijn 4000 Archeologie aangewezen als geldende kwaliteitsstand voor het doen van archeologisch onderzoek. De richtlijn is inhoudelijk door de sector opgesteld. De minister toetst of deze in overeenstemming is met de Erfgoedwet, het Besluit Erfgoedwet archeologie en andere wet- en regelgeving.
U vindt meer informatie over het Besluit Erfgoedwet archeologie in het website onderwerp 'Archeologie voor vrijwilligers en de erfgoedwet'.
Webinar en video
Op 4 april vond er een online informatiebijeenkomst plaats over ontheffingen voor vrijwilligers. Er werd uitleg gegeven over welke onderzoekshandelingen met een ontheffing mogelijk zijn en hoe de ontheffing aangevraagd kan worden. Het webinar is terug te kijken.
In de onderstaande video leggen Ernst Jongejan (vrijwilliger maritieme archeologie LWAOW lid) en Kirsten Pollé (student maritieme archeologie Universiteit Leiden) uit wat het BEa voor hen betekent.
We zien beelden van een schip op het IJsselmeer en duikers onder water.
[Voice-over]
Per 1 april wordt een belangrijke wijziging in de erfgoedwet archeologie doorgevoerd. Met de aanpassingen op het besluit erfgoedwet archeologie, ook wel BEa, ontstaat er de mogelijkheid voor vrijwilligers in de onderwaterarcheologie om, middels een ontheffing, kleine onderzoek handelingen uit te voeren. Zodoende wordt het nog beter mogelijk een bijdrage te leveren aan de zorg voor het archeologisch erfgoed onder water.
[Ernst Jongejan]
Vrijwilligers hebben best een hele grote rol eigenlijk in die maritieme archeologie. Die kunnen ook gewoon hun verhaal vertellen. En zeker als je je basiscursus en je gevorderdencursus en archeologie hebt gedaan, weet je waar je mee bezig bent en hoe je met zo’n wrak site om moet gaan. Dus ja, ik vind de belang van de vrijwilligers best wel groot.
[Kirsten Pollé]
We hadden een heel mooie scherf gevonden die echt precies tussen twee planken in het wrak ingeklemd lag. En die wilden we graag meenemen om de datering van het wrak te kunnen vaststellen. Maar ja, die hebben we helaas op z'n plek moeten laten liggen en alleen foto's van kunnen maken. En dat zou echt geweldig zijn als we die mee naar boven kunnen nemen en door specialisten kunnen laten bekijken, zodat we meer weten over de achtergrond van dit wrakje.
[Ernst Jongejan]
Het is nu beperkt tot filmen en een meetlint ergens langs. En dat is eigenlijk jammer in een verkennend duikonderzoek. Er zijn veel locaties waar misschien wel nooit wat mee gedaan wordt. Dan is het van belang in zo'n verkennend onderzoek dat je toch een paar gids vondsten mee kan nemen. Dat kan om een potje gaan, maar ook bijvoorbeeld om een kanonskogel. Alles vertelt zijn verhaal en dat is het mooie ervan.
[Kirsten Pollé]
Erfgoed is van ons allemaal en vrijwilligers kunnen op hun eigen manier naar dit erfgoed kijken. Vinden vaak andere dingen interessant of weten vaak van dingen in hun regio veel meer dan archeologen daarvan weten. En op die manier kunnen zij ervoor zorgen dat het verhaal uit de regio of van een bepaald wrak toch verteld wordt.
[Ernst Jongejan]
Ik zou een ontheffing aanvragen omdat er wederom dit seizoen weer de nodige wraklocaties nieuw gevonden zijn. Waar een heel verhaal achter zit en nu met de aanpassing in de wetgeving per 1 april kunnen we toch weer wat meer. Die gids vondsten zijn gewoon belangrijk, ook dat het mogelijk verspoelt. Maar het kan ook een verhaal vertellen over dat scheepswrak. Dat is echt de reden om de onderzoek te gaan doen.
[Kirsten Pollé]
Namelijk om je extra stukje onderzoek te doen, om het onderzoek naar een extra laag te brengen. Toch nog net dat extra beetje te weten te komen, het onderzoek doen wat je normaal gesproken niet mag doen. Werken met specialisten samen, je vondsten meenemen, in gesprek zijn met mensen. Ik denk dat dit wel de meerwaarde is van de regeling. Normaal gesproken kan dit gewoon niet en moet je het laten liggen zoals het ligt. En dat is best pijnlijk als je een onderzoek naar doet en daar je hart en ziel in stopt.
Voor meer informatie, kijk dan op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.