Hulp bij herkomst: Karabagh-loper van wol met een bloemmotief
Weblog
In de blogreeks Hulp bij herkomst bespreken we maandelijks een object uit de Nederlands Kunstbezit (NK)-collectie waar uitgebreid herkomstonderzoek naar wordt gedaan. Deze collectie bestaat onder andere uit objecten die na de Tweede Wereldoorlog terugkeerden naar Nederland. Denk aan schilderijen, werken op papier en toegepaste kunst zoals meubelen en keramiek. Door een flinke impuls te geven aan het onderzoek hopen we extra herkomstgegevens te vinden. Deze maand: Karabagh-loper van wol met een bloemmotief.
[Swipe het tapijt naar links-rechts / Tekst gaat verder onder de afbeelding]
Oosterse tapijten: een lucratieve handel
Vanwege de grote omloop in Oosterse tapijten ten tijde van de oorlog in combinatie met de lage herkenningswaarde, is het een uitdaging om objecten te koppelen aan een rechtmatige eigenaar. Voor en tijdens de oorlog zijn er in Nederland in grote getalen tapijten aan Duitsers verhandeld. Vele van deze tapijten zijn mogelijk in beslag genomen, gestolen of onrechtmatig verhandeld tijdens de oorlog. Een bekende handelaar is Alois Miedl, die de kunsthandel van Jacques Goudstikker in 1940 had overgenomen. Uit archiefbronnen is gebleken dat hij onder meer in tapijten handelde met tapijthandelaren als Benezra uit Den Haag en Garabed Tellalian uit Amsterdam. Ook zijn er namen van andere tussenhandelaren bekend, al is er over deze partijen geen tot weinig relevante achtergrondinformatie te achterhalen.
Kostbaar textiel in huis
Een aantal Oosterse tapijten is na de oorlog gerecupereerd naar Nederland. In de NK-collectie bevindt zich dan ook een redelijk aantal Oosterse tapijten. Deze ‘Karabagh’ loper is een voorbeeld van één van de type tapijten in de NK-collectie. Dit tapijt is vermoedelijk eind negentiende eeuw vervaardigd, en heeft een lengte van 550 centimeter en een breedte van 112 centimeter. De breedte van het weefgetouw is bepalend voor de mogelijke breedte van het tapijt. In de lengte is meer variatie mogelijk waardoor de loper als type kleed zijn intrede heeft gemaakt. Van oudsher werden in het Midden-Oosten lopers aan weerszijde van een rechthoekig tapijt gelegd, veelal in openbare ruimtes als moskeeën. In Europese context werden lopers gebruikt voor het bekleden van een trapopgang of lange, smalle ruimtes als een gang.
Zoals gebruikelijk bij Oosterse tapijten verwijst de naam naar de regio waar het is vervaardigd. Hetzelfde geldt voor de Karabagh-loper dat een motief toont dat typisch is voor tapijten uit de Karabagh-regio in het hedendaagse Azerbeidzjan, grenzend aan het noorden van Iran. Afhankelijk van het gebied in de Karabagh-regio kan het motief variëren van geometrisch naar meer realistisch floraal overeenkomend met Perzische tapijten uit Iran. Dit tapijt toont een repetitief bloempatroon in rood-, wit-, blauw- en geelschakeringen binnen een geometrische omlijsting.
Het herkomstonderzoek
We zijn op zoek naar de herkomst van een Karabagh-loper, die vermoedelijk is geroofd. De loper is via Alois Miedl in 1941 verkocht aan rijksmaarschalk Hermann Göring. Nadat de kunsthandelaar Jacques Goudstikker in 1940 was verongelukt tijdens zijn vlucht uit Nederland verwierf Alois Miedl Goudstikkers kunsthandel aan de Herengracht 458 en zette deze kunsthandel voort onder de naam Goustikker Miedl. Uit de inventarisboeken van de kunsthandel blijkt dat Miedl deze loper heeft gekocht van de handelaar A. Tellalian, destijds gevestigd aan de Amstel 123.
Hulp gezocht
Een team herkomstonderzoekers bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) richt zich op hernieuwd en aanvullend herkomstonderzoek van objecten in de Nederlands Kunstbezit (NK)-collectie. Ook maken ze de onderzoeksresultaten digitaal toegankelijk en ontsluiten relevante informatie en data op een duurzame wijze. Deze flinke impuls aan het onderzoek brengt de objecten nog beter in beeld.
Heeft u meer informatie over deze Karabagh-loper (NK1080), de handel van Garabed Tellalian of andere partijen die tapijten verkochten aan Alois Miedl, neem dan contact met ons op: restitutie@cultureelerfgoed.nl
Deze blog is geschreven door Laurie Gnade en Gina Moen, junior herkomstonderzoekers bij de RCE.
Update mei 2023
Naar aanleiding van de oproep om informatie over de Karabagh-loper ontving de RCE enkele reacties die helaas geen verdere gegevens hebben opgeleverd over de herkomst van NK1080. Daarentegen is de tot op heden beschikbare informatie omtrent Garabed Tellalian aangevuld met details over zijn handel, de ontbinding van zijn zaak en zijn betrokkenheid bij de Armeens Apostolische Kerk. Door het laatste is hij hoogstwaarschijnlijk niet vervolgd tijdens het naziregime. Wat nog ontbreekt is informatie over het handelsverkeer tussen Tellalian en Alois Miedl, alsook gegevens over de clientèle van Tellalian. Daarom is het op dit moment niet te stellen wie de Karabagh-loper in bezit had voor het in de collectie van Garabed Tellalian terechtkwam.
Tips en aanvullende informatie is zeer welkom en kan gestuurd worden naar restitutie@cultureelerfgoed.nl.