Almere, de ark van Wechgelaar
Weblog
Op 22 april is het de Dag van de Aarde, en staan we extra stil bij de toekomst van onze planeet. Precies vijftig jaar geleden bedacht kunstenaar Lex Wechgelaar (1936-2023) als reactie op het stijgende waterpeil een toekomstbestendige drijvende stad. Het plan werd nooit uitgevoerd, maar misschien wordt het tijd om dit projectkunstwerk af te stoffen en opnieuw te bekijken.
Almere, stad van de toekomst
Het is amper voor te stellen dat Almere vijftig jaar geleden nog niet bestond. In het begin van de jaren 1970 werden sociologen, architecten en ontwerpers opgeroepen om mee te denken aan de vormgeving van deze nieuwe stad. kunstenaar Lex Wechgelaar liet deze kans niet onbenut en bedacht zijn eigen visie op een toekomstbestendige stad. In een essay uit 1974 voorspelt Wechgelaar dat de klimaatverandering door toedoen van de mens er voor zou zorgen dat vijftig jaar later (precies nu dus!) het water zodanig gestegen zou zijn dat een groot deel van Nederland al onder water zou staan.
Als een ware Noach ontwierp Wechgelaar een stad voor 200.000 inwoners op een grote boemerang. Zodra het water zou stijgen, konden de ankers van Almere opgehaald worden. Al drijvend zou de stad een baan over de aarde volgen om uiteindelijk aan te kunnen meren bij Mount Everest. In zijn voorspelling was dit immers het enige stukje aarde dat niet onder water zou komen te staan. Op het moment dat het water weer zou zakken, kon Almere langzaam terugkeren naar de plaats van vertrek in de IJsselmeerpolder. Het werk is niet gemaakt als ‘mooi’ kunstwerk, maar is een projectkunstwerk dat een verhaal vertelt. Het geeft Wechgelaars uitgebreide creatieve onderzoek weer en bestaat uit wereldkaarten met routes, plattegronden van de stad, een globe, modellen en foto’s van boemerangs en hun werking, navigatieboeken en de programma eisen voor de stad Almere.
De route van het kunstwerk
‘Het Almere project’ was te zien in de reizende tentoonstelling ‘Presentatie van een mentaliteit’ georganiseerd door de Nederlandse Kunststichting. In deze tentoonstelling werden 6 andere projectkunstwerken getoond die de bezoekers wezen op problematiek in de directe omgeving. De tentoonstelling reisde, net als andere tentoonstellingen van de Nederlandse Kunststichting, een tijd lang door heel Nederland. Nadat het werk van Wechgelaar zijn boemerangtocht door Nederland had afgerond, werd het opgenomen in de collectie van de Rijksdienst. Sindsdien ligt het verhaal in het depot te wachten om opnieuw verteld te worden.
Van 1974 naar 2024
Gelukkig kwam de voorspelling van Wechgelaar niet helemaal uit en is de waterspiegel in 2024 nog niet zo hard gestegen als hij vreesde. Toch is het werk, precies vijftig jaar later, nog net zo relevant, of mogelijk zelfs relevanter, nu we steeds meer nadenken over toekomstbestendige oplossingen voor onze omgeving. Almere koos destijds niet voor dit revolutionaire plan, maar zou het niet goed zijn om vaker kunstenaars te betrekken om complexe problematiek op een creatieve manier uit te denken? Het projectkunstwerk van Wechgelaar is beschikbaar voor bruikleen, dus wie wil deze gespreksstarter lenen?
Deze blog Kunstwerk van de Maand is geschreven door Dorian Meijnen, conservator Moderne en Hedendaagse kunst bij de RCE.