Juno en Ariadne in Amersfoort
Weblog
De godinnen Juno en Ariadne zijn neergestreken in Kunsthal KAdE in Amersfoort. De beeldjes komen uit de Rijkscollectie RCE en staan gewoonlijk in het depot van het Zeeuws Museum in Middelburg. Waar zijn deze porseleinen godinnen gemaakt, en hoe zijn ze in Zeeland beland?
Romeinse godinnen
Tot voor kort was niet helemaal duidelijk wie deze beide porseleinen beeldjes voorstellen. Een van de twee wordt vergezeld door een verdekt opgestelde pauw; hét symbool van de Romeinse godin Juno. Zij was getrouwd met oppergod Jupiter, vandaar dat ze een opvallende kroon op het hoofd draagt. Van de andere figuur, die een deel van haar mantel achter zich omhoog houdt, kon niet direct worden vastgesteld wie het is. Van beide beeldjes werd gedacht dat ze gemaakt zijn in de Duitse stad Meissen, waar aan het begin van de achttiende eeuw voor het eerst op Europese bodem werd uitgevonden hoe porselein kan worden gemaakt. Tot dan toe was de kunst van het porselein maken een goed bewaard geheim gebleven in Oost-Azië.
De beschildering van de beeldjes vormden echter een sterke aanwijzing dat deze niet in Meissen gemaakt konden zijn. Na enig speuren bleek dat de beide godinnen zijn gemaakt in de Derby Porcelain Factory, gelegen in het midden van Engeland. Het bijzondere daaraan is dat de figuren gevormd en gebakken werden in deze fabriek en vervolgens werden beschilderd in Chelsea, dat aan de westzijde van Londen ligt. Zo werd ook duidelijk dat de tweede figuur Ariadne moet voorstellen, een Romeinse godin, die een paar vormt met de Romeinse god Bacchus. Nadat Ariadne de held Theseus had geholpen om het monster Minotaurus, half mens en half stier, te verslaan en vervolgens te ontsnappen uit het labyrint, raken zij beiden verzeild op het eiland Naxos. Daar werd Ariadne vervolgens door Theseus verlaten en besloot zij te trouwen met wijngod Bacchus.
Reis naar Nederland
En hoe kwamen die godinnen uiteindelijk in Middelburg terecht? Dat is te danken aan kunsthandelaar Willem Bal (1880-1962). Hij handelde in Oosters porselein en Delfts aardewerk vanuit zijn winkel, gehuisvest in twee panden in Middelburg. Het verhaal gaat dat hij op de fiets reisde door de provincie, op zoek naar bijzondere stukken. Tijdens een van die tochten zag hij op een erf een hond die te eten kreeg uit een grote Chinese, in meerdere kleuren beschilderde, schotel. Hij kocht in het nabijgelegen dorp een emaillen etensbak en wist deze na enig onderhandelen te ruilen voor de Chinese schotel. Naast zijn handel kocht hij ook stukken voor de privéverzameling die hij samen met zijn zus beheerde.
Omvangrijke collectie
In 1962 werd zijn verzameling nagelaten en geschonken aan de Staat der Nederlanden met de verplichting deze in Middelburg tentoon te stellen. De collectie werd zodoende in langdurig bruikleen ondergebracht bij het Zeeuws Museum. In de vaste opstelling van het museum zijn verschillende voorwerpen uit de collectie van Willem Bal te zien maar door de enorme omvang van de collectie - het gaat om bijna 2000 stuks aardewerk en porselein - staat een deel ervan in het depot van het museum. De tentoonstelling in Amersfoort vormt dus de ideale kans om iets van de collectie van Willem Bal te zien buiten het Zeeuws Museum.
Wie de beide godinnen wil ontmoeten kan tot en met 5 mei 2024 terecht in Kunsthal KAdE in Amersfoort, waar ze te zien zijn in de tentoonstelling 4 Rijkscollecties & Hans Op de Beeck. In deze tentoonstelling is een selectie werken te bewonderen uit de collecties van het Rijksmuseum, Paleis het Loo, het Nederlands Openluchtmuseum en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, welke bewaard worden in het depotgebouw CollectieCentrum Nederland (CC NL).
Toevoeging na publicatie: Door omstandigheden is het beeldje van Juno niet meegekomen naar de tentoonstelling in Amersfoort. Het kan echter worden bewonderd in het Zeeuws Museum, waar het een plek heeft op zaal.
Deze blog Kunstwerk van de Maand is geschreven door Yuri van der Linden, conservator Toegepaste kunst bij de RCE