Weblogbericht | 22-09-2021 | RCE-medewerker

We gaan daarvoor terug naar het jaar 1856: het jaar dat op de werf van Fop Smit in Kinderdijk het eerste speciaal voor Japan gebouwde oorlogsschip van stapel loopt. Het land heeft het schip nodig om zich te kunnen meten met de buitenlandse mogendheden die steeds regelmatiger het land aandoen. Japan heeft echter geen eigen marine, omdat het zich in de jaren daarvoor vrijwel geheel heeft afgesloten van de buitenwereld. 

Diplomatiek middel

Voor Nederland is de Kanrin Maru in feite vooral een diplomatiek middel, want al enige tijd daarvoor proberen wij de shogun week te maken voor een verdere openstelling van het land. Voor ons een poging om zowel de vastgeroeste handel open te breken, als enigszins de eigen positie nog te kunnen behouden zodra het onvermijdbare gebeurt en andere mogendheden meedingen naar bilaterale handelsafspraken.  

Tegelijkertijd draagt Nederland gretig bij aan de opbouw van een Japanse marine. Dat begint concreet in 1855 wanneer een Nederlands marinedetachement een marineschool in Nagasaki opricht. Japanse kadetten krijgen hier les in alle aspecten van de zeemanskunst, inclusief stoomwerktuigkunde. Als in 1857 de Kanrin Maru wordt afgeleverd doet ze dan ook de eerste twee jaar dienst als opleidingschip.

Nationale trots en familiegeschiedenis

We schrijven inmiddels 1860; het jaar waarin de Kanrin Maru de Stille Oceaan oversteekt, als onderdeel van een gezantschap naar de Verenigde Staten. De eerste echte proef voor een Japanse bemanning op open zee sinds de heropening in 1853. Deelname aan deze tocht is één van de redenen dat deze oorlogsbodem als een van de weinige schepen met naam en toenaam in de Japanse schoolboeken staat. 

De nazaten van de toenmalige bemanning komen sinds 1994 nog steeds samen als de Society of Kanrin-maru Crew Descendants. De verhalen over hun voorouders maken de nakomelingen trots; ze hebben een familie-eer hoog te houden. Gesprekken met een aantal van hen leren de onderzoekers dat de toenmalige bemanning bestaat uit een groep ijverige, standvastige en getalenteerde mannen die allen opgeleid zijn door Nederlandse marine-officiers. Commando’s werden dan ook in het Nederlands gegeven en ook hun voorouders moeten een aantal Nederlandse woorden gesproken hebben. Velen van hen lukt het om na hun reis van 1860 een prestigieuze plek in de Japanse samenleving te bemachtigen.

Het mysterie

We maken een sprong in de tijd: 1871. De shogun heeft inmiddels plaats moeten maken voor keizer Meiji en een regering naar Europees model, waardoor de Kanrin Maru in handen van de keizerlijke marine komt. In 1871 zet de regering het schip in bij de kolonisatie van Hokkaido, het meest noordelijke van de vier Japanse hoofdeilanden.

Met vierhonderd migranten aan boord vertrekt het voormalige oorlogsschip uit de haven van Sendai, met als eindbestemming Sapporo, de tegenwoordige hoofdstad van Hokkaido. Die eindbestemming haalt het schip echter niet. Volgens officiële bronnen zinkt het op weg naar Sapporo in een storm. Maar uit historische bronnen en verhalen van de lokale bevolking blijkt dat het schip op de klippen is gelopen bij Kaap Saraki – niet ver van het plaatsje Kikonai. De vermoedelijke oorzaak: slecht zeemanschap. Hoe het precies zit? We weten het niet; het wrak van de Kanrin Maru blijft tot op de dag van vandaag spoorloos.

Meer weten?

Op de website Maritime History of Stepping Stones vind je nog veel meer informatie over de Kanrin Maru en de verhalen die experts van het Programma MEI ophaalden bij Japanners verbonden aan de Society of Kanrin-maru Crew Descendants en de lokale bevolking van Kikonai.