Meer roofkunst terug naar rechthebbenden
De inzet van het kabinet is om zoveel mogelijk roofkunst aan de rechtmatige eigenaren terug te geven. Daartoe is eerder de manier van beoordelen van restitutieverzoeken, naar aanleiding van een advies van de Raad voor Cultuur en de commissie Kohnstamm, aangepast. Het uitgangspunt blijft dat objecten teruggegeven moeten worden aan particulieren aan wie het toebehoort. Het structurele herkomstonderzoek moet hiervoor gaan zorgen.
Wanneer het niet lukt om de oorspronkelijke eigenaren of hun erfgenamen te vinden, worden de cultuurgoederen in bezit van de Staat die geroofd zijn van oorspronkelijke Joodse eigenaren, de zogenaamde verweesde roofkunst, teruggegeven aan de Joodse gemeenschap. De ministerraad heeft op voorstel van minister Van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ingestemd met het zetten van een aantal extra stappen om het restitutiebeleid voor de komende jaren effectiever en toegankelijker te maken.
Het restitutiebeleid maakt de teruggave aan oorspronkelijke eigenaren of hun erfgenamen mogelijk. Het gaat om cultuurgoederen die in de aanloop naar- en tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn geroofd, verkocht onder dwang of anderszins onvrijwillig zijn verloren.
Minister Van Engelshoven: ‘We moeten ons blijven inzetten om cultuurgoederen, die rondom de Tweede Wereldoorlog onvrijwillig zijn verloren of op een onrechtmatige manier zijn verkregen, terug te geven aan de juiste personen. Dat gaan we doen door structureel onderzoek en betere communicatie. En wanneer we echt niet weten van wie het is, ben ik blij om nu te kunnen zeggen dat we dan gaan kijken hoe we roofkunst van oorspronkelijk Joodse eigenaren terug kunnen geven aan de Joodse gemeenschap. Dit is een belangrijke stap in het denken over het restitutiebeleid.’
Structureel herkomstonderzoek
Het structurele herkomstonderzoek wordt weer hervat. In dit onderzoek zullen alle objecten in de huidige collectie van na de oorlog naar Nederland teruggebrachte cultuurgoederen, de Nederlands Kunstbezit (NK)-collectie, opnieuw worden bekeken. Hierna zal worden bepaald of er nieuwe aanwijzingen zijn over de herkomst of de oorspronkelijke eigenaren. Hiermee wordt geprobeerd om de objecten weer terug te brengen bij de eigenaren of hun erfgenamen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) zal, als beheerder van de NK-collectie, dit onderzoek uitvoeren en ook actief mogelijke rechthebbenden gaan benaderen. Dit onderzoek bouwt voort op het uitgebreide herkomstonderzoek van Bureau Herkomst Gezocht. Het is in aanvulling op het onderzoek dat nu al wordt gedaan bij restitutieverzoeken door het Expertisecentrum Restitutie Cultuurgoederen en Tweede Wereldoorlog bij het NIOD.
Versterking van de communicatie
Met een nieuwe helpdesk en betere ontsluiting van alle informatie wil minister Van Engelshoven het doen van een restitutieverzoek laagdrempelig maken. Goede en actieve communicatie over het beleid en de cultuurgoederen, die mogelijke geroofd zijn draagt bij aan dit doel. De RCE zal daarom haar helpdeskfunctie voor het erfgoed per 2022 uitbreiden met het verstrekken van informatie en advies over restitutie. Zo kunnen mensen met vragen over restitutieverzoeken er terecht, maar ook collectiebeheerders over de te volgen procedures.
Ook wordt de beschikbare informatie over mogelijke roofkunst uit de Tweede Wereldoorlog centraal ontsloten. Vanaf nu staat alle informatie over de NK-collectie op de website van de digitale Collectie Nederland, te vinden via wo2.collectienederland.nl. Dit portaal zal de komende tijd verder worden aangevuld en verbeterd.
Verweesde roofkunst overdragen
Wanneer de eigenaren of erfgenamen niet gevonden kunnen worden, zullen de cultuurgoederen in bezit van de Staat die geroofd zijn van oorspronkelijk Joodse eigenaren, worden overgedragen aan de Joodse gemeenschap. Dat is het uitgangspunt van het versterkte restitutiebeleid. Voorop blijft staan dat door herkomstonderzoek gekeken wordt of het object aan iemand toebehoort. Wanneer er geen eigenaren of erfgenamen gevonden worden zal er, in overleg met de Joodse gemeenschap, een manier gevonden worden om de objecten over te dragen aan een Joodse (erfgoed)gemeenschap. Met deze stap sluit minister Van Engelshoven aan bij de uitgangspunten van de Washington Principles (1998). Artikel 9 stelt dat een eerlijke en rechtvaardige oplossing moet worden gevonden voor verweesde roofkunst.
