Renaissance op de zeebodem: Fugger-koperwrak geeft geheimen prijs
In een unieke samenloop van omstandigheden heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) een opmerkelijke ontdekking gedaan nabij Terschelling. Bij het bergen van containers die het containerschip MSC Zoë begin 2019 verloor, werden de resten van een zestiende-eeuws scheepswrak aangetroffen. Dit wrak, beladen met meer dan 13.000 kg aan koperen platen van de invloedrijke Duitse handelsfamilie Fugger, biedt een zeldzame blik op de complexe handelsnetwerken en de geavanceerde metallurgische technieken van de Renaissance.
Ontdekking van het wrak
Tijdens zoektochten naar de verloren containers van MSC Zoë, 15 km ten noorden van Terschelling in de vaargeul Terschelling - Duitse Bocht, stuitte men toevallig op het Koperplatenwrak. Het onderzoeksteam ontdekte dat het schip, waarschijnlijk gebouwd rond 1540 in Holland of Noordwest-Duitsland, geladen was met koperen platen gestempeld met het Fugger-logo. Deze platen, afkomstig uit de mijnen van Neusohl (huidig Slowakije), waren mogelijk onderweg naar muntslagerijen in Amsterdam of Antwerpen.
De Familie Fugger: handelsmagnaten van de Renaissance
Jakob Fugger de Rijke
verwierf een monopolie op Europese kopermijnen, wat de basis legde voor de immense rijkdom en invloed van de Fugger-familie. Hun financiële en politieke macht reikte tot aan de hoogste Europese vorstenhuizen en speelde een cruciale rol in historische gebeurtenissen, zoals de verkiezing van Karel V tot keizer. De Fuggers financierden keizers en koningen en beïnvloedden daarmee de Europese en wereldgeschiedenis op ongekende wijze.
[De tekst gaat verder onder de foto]
Wetenschappelijk onderzoek en datering
Dendrochronologisch onderzoek van het scheepshout heeft bevestigd dat het schip kort na 1537 gebouwd werd. Deze precisiedatering helpt om de historische context van het schip nauwkeurig te plaatsen en biedt inzichten in de bouwtechnieken van de tijd.
Historische context en verbinding met andere scheepswrakken
Interessant is dat uit historische bronnen blijkt dat in 1546 juist de halve bollen van de najaarsvloot van de Fuggers in Bremen in beslag werden genomen. De datering en samenstelling van de lading van het ontdekte scheepswrak suggereren dat dit schip mogelijk deel uitmaakte van diezelfde vloot. Verder toont analyse van de Sonttolregisters aan dat veertien Bremerschippers destijds met koper door de Sont voeren op weg naar Antwerpen of Amsterdam, wat de betrokkenheid van deze regio in de koperhandel van de Fuggers verder onderstreept. Deze verbindingen bieden een dieper inzicht in de omvang en complexiteit van de handelsnetwerken in die tijd en versterken het historische belang van de vondst van het Koperplatenwrak.
Toepassingen van het koper
De geborgen koperen platen en pakketten onthullen het brede scala aan toepassingen voor koper in de 16e eeuw, waaronder munten, huishoudelijke voorwerpen zoals potten en ketels, en mogelijk zelfs decoratieve elementen. De ontdekking van de Saigermethode in de verwerking van het koper illustreert de geavanceerde technologieën die destijds gebruikt werden om metaal te raffineren.
Conservering en archeologisch belang
Na vaststelling dat behoud in situ onmogelijk was vanwege natuurlijke erosie en het risico op plundering, heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed besloten de gehele vindplaats op te graven. Dit project maakt het mogelijk om alle overblijfselen en voorwerpen veilig te bewaren en grondig te onderzoeken, wat essentieel is voor ons begrip van de maritieme geschiedenis en handelsdynamiek van de vroegmoderne periode.
Publicatie van het archeologisch rapport
De bevindingen van dit diepgaande onderzoek zijn uitvoerig gedocumenteerd in het archeologische rapport RAM 281: Koper, containers en concreties - Waarderend onderzoek en opgraving van het Koperplatenwrak (Noordzee). Dit rapport biedt gedetailleerde analyses van de vondsten, de scheepsbouwkundige kenmerken en de historische context van het wrak. Dit waardevolle document is essentieel voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van maritieme handel en archeologie.
Slotwoord
Deze opmerkelijke vondst benadrukt de waarde van multidisciplinaire samenwerking in archeologie en het belang van onze maritieme geschiedenis. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zet zich in voor het onderzoeken en conserveren van dergelijke belangrijke vondsten, die ons begrip van het verleden verrijken en onze culturele identiteit versterken.
