Veenweidelandschap: vernatting gewenst
De historische veenweidegebieden zijn kenmerkend voor Nederland. Dit landschap blijft bewaard bij een hoog grondwaterpeil. Een hoog grondwaterpeil zet niet alleen een rem op de bodemdaling maar ook op de uitstoot van broeikasgassen.
Bodemdaling als gevolg van ontwatering
Wanneer er door ontwatering lucht komt bij het veen, verdroogt en daalt de bodem. De gronden, niet langer geschikt voor akkerbouw, worden dan weilanden voor veeteelt. Door de aanhoudende ontwatering die moderne veeteelt vereist, blijft de bodem van de veenweiden dalen. Die kan hierdoor verzilten. Wegen en gebouwen kunnen verzakken door droogvallende funderingen. De stijgende zeespiegel maakt het noodzakelijk om deze laaggelegen gebieden extra goed tegen hoogwater te beschermen.
Positieve gevolgen van vernatting
Vernatting van het landschap zorgt er niet alleen voor dat het cultuurlandschap bewaard blijft, maar heeft ook andere positieve effecten:
Wateropvang
De gebieden zijn voor de ontginning systematisch in stukken gedeeld. Daartussen lopen sloten om de grond te ontwateren. Sloten horen bij het landschap. Maar waar ze liggen, kan variëren. Door de eeuwen heen zijn watergangen verplaatst, verbreed of uitgebreid in aantal. Nu een hoger grondwaterpeil hand in hand gaat met vernatting, kunnen de sloten extra (regen-)water helpen opvangen.
Soortenrijkdom
Wanneer een nat gebied verdroogt, verdwijnen de soorten die van water houden. Wordt het natter, dan verschijnen weidevogels als de grutto en andere dieren en planten die zich er thuis voelen. Veel zeldzame soorten houden van drassige gebieden. Vernatting zorgt ervoor dat de oorspronkelijk rijke biodiversiteit van veenweidegebieden blijft behouden of zich herstelt. Het voorkomt bovendien dat de Nederlandse veenweidegebieden CO2 uitstoten.
Recreatie en toerisme
Natte veengebieden trekken niet alleen weidevogels aan. Ook bezoekers komen af op de soortenrijkdom in een karakteristiek landschap. Bezoekers die van rust, ruimte en natuur houden, verblijven graag in deze omgeving. In de buurt van steden vormen zulke uitgestrekte landschappen een oase van rust, zoals Waterland bij Amsterdam. Het Hollandse beeld van verkavelingen, slootjes en oude dorpen kan als uitvalsbasis dienen voor toeristen.
Streekproducten
Stadsbewoners gaan niet uitsluitend om recreatie naar de veenweidegebieden. Ze willen ook producten uit de buurt die vers en onbewerkt zijn. Die producten vinden ze onder meer in het landelijke gebied. Als het grondwaterpeil in veenweidegebieden hoger komt te staan, kan dat ruimte bieden voor nieuwe (natte) teelten, zoals Azolla (kroosvaren), dat wellicht als veevoer kan dienen. Ook circulaire (biologische) veeteelt kan streekproducten opleveren.
Duurzame energieproductie
Zon en wind zijn bronnen van duurzame energie. Installaties om die te produceren vereisen veel ruimte. Ruimte die wordt geboden door het open veenweidelandschap. Weliswaar veranderen die installaties de aanblik van het landschap. Maar dat is de afgelopen eeuwen evenzeer gebeurd met alle vormen van waterafvoer en energievoorziening.
Schaalvergroting
Om de beschikbare landbouwgrond efficiënt te gebruiken was er in de wederopbouw (1940-1965) behoefte aan schaalvergroting. Door ruilverkaveling ontstonden aanmerkelijk grotere percelen, wat ten koste ging van de historische verkaveling. De huidige schaalvergroting grijpt dankzij technische innovaties niet in het landschap in. Drones, robots en zelfrijdende systemen om akkers te bewerken verkeren nu nog in de experimentele fase, maar gaan waarschijnlijk een grote rol spelen.