Vegetatiereconstructies in Twente
Door de jaren heen beïnvloeden klimaat en menselijk ingrijpen de vegetatie van een gebied. In het project Van wildernis naar cultuurlandschap is de vegetatieontwikkeling in Twente van de laatste tienduizend jaar in kaart gebracht.
Onderzoek heeft uitgewezen dat de zandlandschappen van Nederland door de eeuwen heen veel veranderlijker en gevarieerder waren dan voorheen werd aangenomen. Een serie van vegetatiereconstructiekaarten maakt de ontwikkeling van vegetatie binnen een specifiek gebied of regio inzichtelijk. Een vegetatiereconstructiekaart geeft een beeld van de vegetatie op een bepaald moment in het verleden. Om een onderbouwde vegetatiereconstructie te kunnen maken, zijn een interdisciplinaire benadering en een ruime beschikbaarheid van bodemkundige, paleobotanische en archeologische gegevens noodzakelijk.
Voor Twente is recentelijk een dergelijk onderzoek uitgevoerd. In het project Van wildernis naar cultuurlandschap zijn de resultaten van palynologisch, landschappelijk en archeologisch onderzoek in Twente en aangrenzende gebieden bij elkaar gebracht. Het project behandelt de vegetatieontwikkeling in het Holoceen door middel van een zestal tijdvakken.
Voor elk tijdvak is een vegetatiereconstructiekaart ontwikkeld. Van enkele tijdvakken is ook een artist impression gemaakt, een visualisatie van hoe het landschap er destijds mogelijk uit kan hebben gezien.
Wat levert het op
Studies met deze invalshoek en op deze schaal zijn voor Nederlandse gebieden nog nauwelijks uitgevoerd. Dit project is dan ook een pilot; in dit rapport zijn voor het eerst alle beschikbare palynologische bronnen in Twente en aangrenzende gebieden geïnventariseerd en geanalyseerd. De zes momentopnames geven een beeld van verschillende stadia in de vegetatieontwikkeling en de toenemende mate van menselijke invloed op het landschap. Door de langetermijnprocessen in vegetatie en landschap inzichtelijk te maken kan er veel duidelijk worden over het ontstaan van (cultuur)landschap, de bewoningsontwikkeling en het landgebruik.
Gebruik van de kaarten
De kaarten zijn gemaakt voor de archeologische, paleobotanische professional en geïnteresseerden in de landschapsontwikkeling van Twente. De kaarten zijn voor iedereen toegankelijk. De png-bestanden van de kaarten zijn als afbeelding te downloaden (zie bijlagen). Het begeleidende rapport Van Wildernis naar cultuurlandschap, een reconstructie van de regionale vegetatieontwikkeling van Twente in het Holoceen (Bouman et al. 2013) is ook als bijlage (pdf) te downloaden. Bij gebruik van de digitale bestanden (png, pdf) dient u de volgende bronvermelding te plaatsen:
Bouman, M.T.I.J., J.A.A. Bos & R. van Beek: Van Wildernis naar Cultuurlandschap. Een reconstructie van de regionale vegetatieontwikkeling van Twente in het Holoceen. ADC-rapport 3413. Amersfoort
Verantwoording
Bij het gebruik van de bestanden dient u te verwijzen naar het rapport van Bouman et al. 2013. Hierin is uitgebreid omschreven hoe de kaarten tot stand zijn gekomen, zoals welke bronnen zijn gebruikt. Deze verantwoording is belangrijk om de kaarten goed te kunnen gebruiken. Het rapport is hieronder te downloaden als pdf-bestand.
Artist impressions
Als vervolg op bovenstaand project zijn van een aantal vegetatie-reconstructiekaarten zogenaamde artist impressions gemaakt door Mikko Kriek van BCL Archaeological Support. Deze afbeeldingen zijn gepubliceerd in een artikel over het maken van vegetatie reconstructies. Dit artikel is verschenen in het ‘Netherlands Journal of Geosciences’ (Beek et al. 2015). De gemaakte artist impressions en het artikel zijn als bijlage te vinden. Bij gebruik van deze gegevens dient de volgende bronvermelding geplaatst te worden;
Beek, R. van, M.T.I.J. Gouw-Bouman & J.A.A. Bos 2016: Mapping regional vegetation developments in Twente (the Netherlands) since the Late Glacial and evaluating contemporary settlement patterns, Netherlands Journal of Geosciences 94-3, 229-255 (doi:10.1017/njg.2014.40).
Door wie
De reconstructies van de vegetatie in Twente tijdens verschillende perioden van het Holoceen zijn gemaakt door R. van Beek (Universiteit Leiden) in samenwerking met M.T.I.J. Bouman en J.A.A. Bos (ADC Archeoprojecten). De kaarten zijn gemaakt in het kader van een VENI-project (Deconstructing stability. Modeling changing environmental conditions and man-land relations in the Pleistocene landschape of Twente (2850-12 BC). Deze reconstructies zijn gebaseerd op analyse van stuifmeelkorrels afkomstig uit o.a. hoogvenen, restgeulen en uit archeologisch context (waterputten, greppels). Dit onderzoek is gefinancierd door NWO, SNMAP, Provincie Overijssel en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.