Teruggavebeleid in Nederland
In een context van koloniaal gezag zijn culturele, historische en religieuze objecten weggenomen. Geroofd, geconfisqueerd, onder dwang afgestaan of verkocht. Ook in de collecties van culturele instellingen in Nederland zijn deze cultuurgoederen te vinden. Zorgvuldige en rechtvaardige omgang met deze objecten is essentieel. Hiervoor zijn regels geformuleerd die samen het teruggavebeleid vormen.
Uitgangspunten
Het Nederlandse teruggavebeleid* heeft de volgende uitgangspunten:
- De samenwerking met de landen van herkomst. Dit is essentieel voor zorgvuldige omgang met collecties uit een koloniale context. Naast teruggave omvat dit ook brede samenwerking op het terrein van musea en collecties. Onder meer bij het in beeld brengen van objecten in collecties en het doen van herkomstonderzoek.
- De behandeling van een verzoek tot teruggave van een object. De bewindspersoon van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) vraagt hiervoor advies aan de onafhankelijke Adviescommissie teruggave cultuurgoederen uit koloniale context (kortweg: Commissie Koloniale Collecties). De commissie adviseert op basis van herkomstonderzoek dat is aangeleverd door de collectiebeherende instelling.
- Ondersteuning van herkomstonderzoek. De verantwoordelijkheid voor het herkomstonderzoek ligt bij de collectiebeherende instelling. Om deze te ondersteunen zijn partijen met veel expertise op het gebied van koloniale collecties bijeengebracht in het Consortium Koloniale Collecties. Dit consortium houdt zicht op de inzet op herkomstonderzoek in musea en binnen de wetenschap in Nederland en internationaal. Het ondersteunt het museumveld in het onderzoek. En verschaft informatie ten behoeve van vragen uit landen van herkomst.
* Het beleid richt zich op objecten uit de rijkscollectie. Maar de procedure is ook toegankelijk voor verzoeken over cultuurgoederen van (andere) publieke eigenaren. Het is aan de eigenaren om te besluiten of ze er gebruik van maken.
Rapport en beleidsvisie
In juli 2020 verscheen het rapport Koloniale collecties en erkenning van onrecht, een advies over de omgang met koloniale collecties. De Beleidsvisie collecties uit een koloniale context uit januari 2021 bevat een reactie daarop. In juli 2022 informeerde staatssecretaris Uslu de Tweede Kamer over de implementatie hiervan, met de Kamerbrief over implementatie beleidsvisie collecties uit een koloniale context.