Warmtetransitie in historische centra
In historische centra van steden en dorpen is de energietransitie, en dan met name de warmtetransitie, een uitdagende opgave. Behoud van erfgoedwaarden is een van de factoren die bij de warmtetransitie van beschermde stads- en dorpsgezichten met monumentale panden een rol speelt. Door middel van onderzoek en verkenningen wordt steeds meer duidelijk wat een goede erfgoedinclusieve aanpak is voor de warmtetransitie in historische centra.
Een historisch centrum onderscheidt zich van andere wijken en buurten binnen een gemeente, onder andere door de verschillende soorten bebouwing en een hoge monumentendichtheid. Daarnaast is er in deze gebieden sprake van intensief gebruik van de openbare ruimte, een volle ondergrond met leidingen en archeologie in de bodem, en in meer of mindere mate aanwezige historische waterstructuren. Dat maakt de opgave hier complex(er).
Voorzichtig warmtebeleid voor historische centra
In het Klimaatakkoord van 2019 is afgesproken dat gemeenten elke vijf jaar een Transitievisie Warmte (cq. Warmteprogramma) vaststellen, waarmee ze inzichtelijk maken wanneer en vooral hóe de verschillende wijken van het aardgas af kunnen. Samen met bewoners en gebouweigenaren worden daarnaast lokale Wijkuitvoeringsplannen gemaakt. Door de complexiteit is het warmtebeleid van gemeenten voor historische stadscentra nog wat voorzichtig en wordt dit veelal opgeschoven richting de periode 2040-2050. De verwachting is dat er tegen die tijd meer ontwikkelingen zijn op het gebied van doorontwikkelde hogetemperatuur (HT-)warmtebronnen en -netwerken, zoals duurzaam gas. Eerst zijn de ‘makkelijkere’ gebieden aan de beurt, met meer potentie voor verduurzaming en een lagetemperatuur-systeem (LT). Tegelijkertijd zorgt ook de maximum capaciteit van het elektriciteitsnetwerk steeds meer voor de afwachtende opstelling.
RCE ondersteunt met onderzoek naar methodiek
Eind 2023 hebben De WarmteTransitieMakers, De Groene Grachten en Arcadis | Over Morgen in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor de warmtetransitie in historische centra. De binnensteden van Middelburg, Amersfoort en Maastricht zijn onderzocht. De praktische uitkomst van die onderzoeken is enthousiast ontvangen. Het biedt veel aanknopingspunten voor een methodische aanpak bij de verkenning van alternatieve warmtetechnieken: een aanpak waarin gekeken wordt hoe logische groepen van gebouwen en eigenaren binnen het historisch stadsweefsel bijvoorbeeld collectieve maatregelen kunnen treffen.
Nieuwe gemeenten voor Proeftuin 2024
De RCE is op zoek naar vijf nieuwe gemeenten die in 2024 willen participeren in een proeftuin warmtevisie voor historische centra van steden en dorpen. De RCE wil gemeenten inspireren om in hun geactualiseerde Warmteprogramma’s (2026) ambitieus in te zetten op waardevolle erfgoedgebieden zoals historische centra. In de proeftuin worden een stappenplan en instrumentarium verder ontwikkeld waar gemeenten straks gebruik van kunnen maken.