Veerkrachtige Molukse videobanden - Stichting Verloren Banden
Stichting Verloren Banden digitaliseert en publiceert 300 verloren gewaande videobanden van het leven in de Molukse gemeenschap in Vaassen. De beelden tonen een onderbelicht hoofdstuk in de Nederlandse geschiedenis en zijn dus belangrijk erfgoed.
Wat is Verloren Banden?
De videobanden zijn afkomstig van drughulpverleningsinstantie Waspada, die vanaf de jaren zeventig tot halverwege de jaren negentig actief was binnen de Molukse gemeenschap in Vaassen. Molukse jongeren filmden in die periode het leven van alledag. Daarmee laten ze een gesloten gemeenschap zien waar worstelingen zijn, maar ook een gemeenschap die tot bloei komt en uiteindelijk deelneemt aan de maatschappij. Een gemeenschap met een groot saamhorigheidsgevoel.
De banden laten het dagelijks leven in het woonoord zien. "Maar ze staan voor iets groters, legt initiatiefnemer Jeftha Pattikawa uit. "De hulpverleningsinstantie werd opgezet door Molukse jongeren die ervaarden dat bestaande hulpverlening geen uitkomst bood voor hun broeders en zusters die met verslavingsproblematiek kampten. De drempel om daarnaartoe te gaan was te hoog. De beelden laten dus ook iets zien over de veerkracht en zelfredzaamheid van onze gemeenschap."
Pattikawa, die zelf opgroeide in het voormalige barrakenkamp, vond de videobanden terug op een zolderkamer en zette de stichting Verloren Banden op om de beelden te digitaliseren en bij een groter publiek bekend te maken. "Ik vond dat deze banden gered moesten worden voor latere generaties."
Waarom zijn deze videobeelden zo relevant?
"Volgens mij is de basis van erfgoed dat je als groep zelf kunt bepalen wat je belangrijk vindt om door te geven en niet dat een instelling dat voor jou bepaalt", zegt Pattikawa. "Deze videobanden laten een ander beeld van de Molukse gemeenschap zien dan het dominante beeld dat er in Nederland bestaat."
In het gegeneraliseerde dominante verhaal over Molukkers in Nederland gaat het vaak over de Molukkers die in de jaren vijftig aankwamen en in de jaren zeventig radicaliseerden. Maar dat is slechts een klein onderdeel van de rijke Moluks-Nederlandse geschiedenis. Pattikawa: "De videobeelden laten zien dat we, van balling naar migrant, uiteindelijk gewone burgers werden en zorgen dus voor een completer verhaal van onze geschiedenis in Nederland. Daarom zijn de banden zo belangrijk."
"De verloren banden zijn Moluks cultureel erfgoed, een soort kroonjuwelen"
Ook Fridus Steijlen, hoogleraar Molukse Cultuur en Migratie aan de VU, erkent de waarde van de banden. "De verloren banden zijn Moluks cultureel erfgoed. Het zijn een soort kroonjuwelen en die moeten gekoesterd worden", zei hij daarover in Marinjo Magazine. En: de beelden zullen toekomstige generaties helpen "om die tijd ook vanuit het perspectief van toen te bekijken. Dat helpt de eigen geschiedenis te begrijpen en daarmee de huidige positie in Nederland."
Hoe gaat Verloren Banden te werk?
Het project wil samen met de gemeenschap de banden digitaliseren en ontsluiten en deze onderbelichte geschiedenis bij het grote publiek bekend maken. De stichting digitaliseert de videobanden in samenwerking met Het Gelders Archief en zorgt ervoor dat de rechten ervan bij de Molukse gemeenschap blijven. Verloren Banden wil de beelden aan zoveel mogelijk mensen laten zien. Zo was er in 2015 in Apeldoorn een tentoonstelling en werd een deel van de beelden in 2016 uitgezonden tijdens de NOS-uitzending in het teken van 65 jaar Molukkers in Nederland. Pattikawa werd geïnterviewd door NRC Handelsblad en werkt aan een documentaire over de beelden.
"Ik leer van dit project dat we kritisch moeten blijven richting de instellingen, omdat zij niet altijd kunnen bepalen wat waarde heeft", zegt Pattikawa. "Het zijn namelijk de gemeenschappen die de echte waarde kunnen duiden. Daarom ben ik er zo blij mee dat zowel de samenwerking met ACEC Apeldoorn en Het Gelders Archief op basis van gelijkwaardigheid was. Wij hoefden niet binnen een vooraf opgesteld concept te passen, maar konden ons eigen verhaal vertellen."
Waarom past Verloren Banden bij het Verdrag van Faro?
De Stichting Verloren Banden maakt de kijker deelgenoot van een onbekend stukje geschiedenis. Zo draagt de stichting bij aan een beeldvorming over Molukkers in Nederland die beter aansluit bij de werkelijkheid. Verloren Banden wordt vertegenwoordigd door leden van die bevolkingsgroep. Zij vertellen zelf het verhaal van hun gemeenschap in nauwe samenwerking met de gangbare instituten.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Faro
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ziet projecten en initiatieven als Verloren Banden als voorbeeld van de Faro-werkwijze. Het Verdrag van Faro stelt niet het erfgoed maar de mens centraal en draagt als titel 'de waarde van erfgoed voor de samenleving'. De RCE is van mening dat participatie en initiatieven uit de samenleving een vanzelfsprekend onderdeel van de erfgoedpraktijk moeten zijn.