Waarderen van aangelegd (groen) erfgoed

Voor het waarderen van dit erfgoed heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een standaard met waarderingscriteria ontwikkeld.

Cultuurhistorisch

Het verhaal van onze geschiedenis kan door middel van groen erfgoed worden verteld. Dat verhaal kan gaan over de schoonheid en landschapsarchitectuur van deze ‘levende kunstwerken’, maar ook over voedsel, religie, defensie, sociale verhoudingen en maatschappelijke ontwikkelingen. Een voorbeeld is het verbouwen van voedsel in kloostertuinen en boomgaarden. Processietuinen en kerktuinen vertellen iets over de manier waarop mensen hun religie beleden. De inrichting van begraafplaatsen brengt de omgang met sterven en begraven in beeld. Maar ook sociale verhoudingen en machtsverhoudingen hebben hun weerslag op het landschap. Denk aan buitenplaatsen van 17e-eeuwse machthebbers of 19e en 20e-eeuwse tuindorpen die werden gesticht door fabrikanten, zoals het Agnetapark in Delft en het Philipsdorp in Eindhoven. In bossen hebben mensen in het verleden hun sporen nagelaten door bijvoorbeeld hakhoutbeheer, knotten van bomen of het snoeien van heggen.

Architectuurhistorisch en horticultureel

Aan iedere aanleg ligt een concept ten grondslag, verbonden met tijd, plaats en eigenaar. Onder het concept van een groenaanleg kun je de kunsthistorische betekenis verstaan, zoals de stijl van het functionalisme met z’n heldere lijnen in de wederopbouwperiode. Maar het begrip concept is ook toe te passen op bijvoorbeeld de soberheid van een boerenerf in een van oorsprong arme streek.
Door de tijd heen herkennen we tuinstijlen zoals de formele classicistische tuin en de landschapsstijl. In de twintigste eeuw komen geometrische vormen weer terug, naast de meer naturalistische tuinstijlen. De architectuurhistorische waarde wordt mede bepaald door de samenhang tussen de kwaliteit van het ruimtelijk ontwerp en de beplanting. Ook de wisselwerking met gebouwen, priëlen en bruggen bepaalt de artistieke kwaliteit. Een goed ontworpen beplanting geeft in alle seizoenen sfeer en beleving door bijvoorbeeld de afwisseling in kleur en textuur van bomen en planten.

Gebruikswaarde

Het zijn niet alleen de cultuur- of architectuurhistorische waarden die het de moeite waard maken om groen erfgoed in stand te houden. Er zijn ook gebruikswaarden zoals recreatie en sport. Een groene omgeving heeft een positieve invloed op de gezondheid; bomen en planten verbeteren immers de luchtkwaliteit. Daarnaast zijn er natuurwaarden. Als leefomgeving voor dieren is groen onmisbaar voor de biodiversiteit, zowel binnen als buiten de stad. Ook in het kader van de klimaatverandering is de groenaanleg van waarde. Een park fungeert vaak ongemerkt als waterberging en hitteschild. Groen erfgoed is ook van economisch belang: huizen die grenzen aan een fraai park of plantsoen hebben vaak een hogere waarde.