Fundatie van Renswoude, Utrecht
In het internaat van de Fundatie van Renswoude kregen ‘élèves’ hoger onderwijs in technische vakken. Pupillen wonen er niet meer, maar in de collegezaal vinden nog jaarlijks vergaderingen van regenten plaats en in de Regentenzaal wordt in de 18de-eeuwse ambiance gedineerd.
Opleiding uit legaat
In 1754 overlijdt Maria Duyst van Voorhout, Vrijvrouwe van Renswoude, op 92-jarige leeftijd. Zij is de laatste telg van de vermogende familie Duyst. Haar enig kind uit het huwelijk met F.A. baron van Reede is al jong gestorven. Het grootste deel van haar enorme vermogen laat zij na aan twee weeshuizen en een tehuis voor arme kinderen. Het is haar wens om ‘schrandere’ jongens een hogere opleiding te geven in kunstzinnige en technische vakken. Het kapitaal wordt ondergebracht in een fundatie die opleidingsinternaten start in Utrecht, Delft en Den Haag.
De Utrechtse regenten geven opdracht tot de bouw van een prestigieus huis naast het Agnietenklooster. Daar komen de leerlingen te wonen – naar de mode van die tijd in het Frans ‘élèves’ genoemd – samen met een Binnenvader en Binnenmoeder. Zij krijgen er onderwijs in vakken als waterbouw, wiskunde en landmeetkunde.
Strenge voorgevel
De Utrechtse steenhouwer Joan Verkerk ontwerpt het voorname gebouw met strenge, hardstenen voorgevel en modieus vormgegeven interieur, uitgevoerd in de zwierige rococostijl uit het midden van de 18de eeuw. Door de eeuwen heen is het gebouw nauwelijks veranderd. Het vertelt ons tot op de dag van vandaag het verhaal van de Fundatie van Renswoude. De centrale gang is gedecoreerd met stucwerk waarin attributen zijn verwerkt die bij de Fundatie en de studievakken horen.
Het is een van de belangrijkste en best bewaard gebleven rococo-interieurs in Nederland.
Regentenportretten
In de kamer linksvoor, het vroegere wiskundelokaal, hangen diverse regentenportretten, geschilderd door leerlingen als examenstukken. Ook hangen er portretstudies die de leerlingen van elkaar maakten. Op het schoorsteenstuk, een meesterproef, zijn de leerlingen in hun blauwe uniform te zien.
Collegezaal
Aan het einde van de gang ligt de collegezaal, die in 1937 is heringericht. Hier prijken twee grote 17de-eeuwse groepsportretten van de regenten van het voormalige Stadsambacht kinderhuis, dat naast de Fundatie ligt. Waarschijnlijk hangen deze schilderijen hier al sinds 1830, bijna twee eeuwen. Het trappenhuis leidt onder meer naar de 18de-eeuwse keuken in het souterrain, waar ook de bijbehorende inventaris bewaard is gebleven.
Uitbundige rococostijl
Terug in de centrale hal voert een eikenhouten trap met fraai gesneden balusters naar de bel-etage met de regentenzaal. Het is een van de belangrijkste en best bewaard gebleven rococo-interieurs in Nederland. Overal – op de wanden, de spiegels, de schouwpartij, de kooflijst en het plafond – zien we de karakteristieke asymmetrische schelpmotieven: rocailles. Boven de schouw een geschilderd schoorsteenstuk met het portret van de legatrice Maria Duyst van Voorhout.
Gaandeweg is de inboedel verrijkt met meerdere bijzondere objecten…
Chinees porselein
In de ingebouwde wandkasten zijn twee 18de-eeuwse tafelserviezen van Chinees porselein uitgestald. Ook het speciaal in opdracht van de Fundatie vervaardigde meubilair is grotendeels in de uitbundige rococostijl. Boven een commode, in een vergulde lijst bekroond met gereedschappen uit de onderwezen vakken, prijken de wapens van ruim 150 regenten en administrateurs die zich hebben ingezet om de doelstellingen van de Fundatie te behartigen en dit bijzondere ensemble aan de volgende generaties door te geven. Ook bevinden zich hier nog allerlei achttiende-eeuwse objecten, waaronder tafelzilver, lesboeken, pijpen van de regenten en doosjes met fiches die de heren aan de speeltafels gebruikten.
In originele staat
Het ensemble van architectuur, afwerking en inventaris uit de 18de eeuw is grotendeels in originele staat bewaard gebleven. Gaandeweg is de inboedel verrijkt met meerdere bijzondere objecten, waaronder verschillende meesterproeven van leerlingen en het speciaal voor de Fundatie vervaardigde staand horloge uit 1791. Zoals gebruikelijk bij instellingen als de Fundatie is ook het uitgebreide archief bewaard gebleven waarin alle archiefstukken over het gebouw, haar afwerking en inrichting zijn terug te vinden. Alles bij elkaar een uniek en onvervangbaar ensemble. Sinds 1922 wonen er geen pupillen meer, maar in de geest van Maria van Duyst verstrekt de Fundatie nu beurzen aan talentvolle studenten.
Jaarlijks vindt in de collegezaal de ‘vergadering van regenten’ plaats, waarna het gezelschap in de regentenzaal dineert met het 18de-eeuwse servies. Om het onderhoud en de exploitatie van dit unieke monument te bekostigen, verhuurt een stichting de binnenruimtes voor bijzondere gelegenheden. Zo blijft het fonds van de Fundatie geheel bestemd voor de doelstelling van de Vrijvrouwe.
Meer informatie
- Meer informatie of Fundatie van Renswoude bezoeken? Kijk op fundatievanrenswoude-utrecht.nl
- Lees ook de verhalen achter andere interieurensembles
Bronnen
- Vries, J. de (2004). De Utrechtse Fundatie van Renswoude. Het gebouw, de inrichting en de inventaris. Utrecht: Matrijs
- Burkom, F. van, K. Gaillard, E. Koldeweij e.a. (Red.) (2001). Leven in toen. Vier eeuwen Nederlands interieur in beeld (pp. 116-117). Amsterdam-Zwolle: Stichting Manifestatie Historisch Interieur
Tekst: Jaqueline von Santen
Foto’s: Ronald Tilleman
Lees ook de verhalen achter andere interieurensembles