Scheepswerf C.A. Meerman, Arnemuiden
Een van de oudste nog bewaard gebleven scheepswerven in Nederland ontstaat in 1763 in Arnemuiden en is mede dankzij de aanwezige mallen en gereedschappen nog een levendig bedrijf.
Zeven generaties
Na enkele eigendomswisselingen komt de werf met loods, kanthelling en gereedschappen in 1786 in handen van Jacob Meerman. Dit is de start van het familiebedrijf waar gedurende 7 generaties honderden schepen, vooral hoogaarzen, worden gebouwd. Hoogaarzen zijn Zeeuwse vissersboten, die dankzij hun platbodem en zijzwaarden geschikt zijn voor het getijdengebied van de Zeeuwse delta. Het historische deel van de werf bevat meerdere rijksmonumenten: 2 zwart geteerde, gepotdekselde, houten loodsen van omstreeks 1870, een bakstenen brandkot en een scheepshelling.
Eén grote gereedschapskist
Het is de combinatie van deze gebouwen en de hierin aanwezige oude en bijzondere werktuigen die de werf maakt tot een uitzonderlijk geheel; één grote scheepsbouwgereedschapskist. Voor de loodsen zijn onbewerkte boomstammen, oude masten en andere scheepsonderdelen als constructiemateriaal gebruikt. De bouwloods is nog steeds als zodanig in gebruik. In de halfronde balken bevestigd aan de gebinten, zitten inkepingen waarin stutten en schoren passen om een schip tijdens de bouw op vorm te brengen. Net als de bewaard gebleven mallen zijn ze onderdeel van een productieproces waar geen bouwtekening aan te pas kwam. De maat van het ‘vlak’ – de bodem van het schip – en de vaste verhoudingen, enkele mallen, de loods en de bouwers zelf bieden samen voldoende houvast om een boot te bouwen.
In de halfronde balken zitten inkepingen om een schip tijdens de bouw op vorm te brengen
Zaagloods
Wanneer een groot schip naar buiten of naar binnen moet, kunnen delen uit de achtergevel weggenomen worden. Op zolder bevindt zich de opslag van touw, verf en andere materialen. De zaagloods biedt plaats aan de museale collectie gereedschap die voorzien is van hedendaagse objectregistratie. Hier staat een kast met handgereedschap van generaties Meerman, waaronder 2 schaven met de jaartallen 1728 en 1766 in houtsnijwerk. Een groot deel van de getoonde boren, boogpassers, lijmklemmen, waterpassen, dissels, bijlen enzovoort kwam bij de restauratie onder een dikke laag stof en een dubbele zoldervloer van de bouwloods vandaan. Daarnaast zijn er grote kraan- en trekzagen voor het verwerken van de boomstammen, katrollen en dommekrachten voor het zware werk en speciaal gereedschap voor de scheepsbouw zoals breeuwhamers en -ijzers voor het dichten van de naden tussen de huidplanken.
Brandkot
Het krommen van de huidplanken voor de buitenkant van de schepen gebeurt in het brandkot. Dat staat vanwege het brandgevaar op veilige afstand van de loodsen. Ook zijn er op de werf ‘moderne’ machines te vinden, zoals de elektrisch aangedreven lintzaag, die is aangeschaft toen Arnemuiden in 1929 elektriciteit kreeg. In een aangebouwd lierkot staat de hellinglier uit de jaren '50 van de vorige eeuw.
Een werfbezoek is een reis door 2 eeuwen geschiedenis van scheepsbouw en houtbewerking
Bedrijvigheid
De werf is van 1786 tot 1986 geëxploiteerd door de familie Meerman. In 2003 is de werf in zijn geheel overgedragen aan de gemeente Middelburg onder de voorwaarde dat deze behouden zou blijven en gerestaureerd zou worden. Na de restauratie in 2005-2006 draagt de Stichting Historische Scheepswerf C.A. Meerman zorg voor het beheer en de openstelling voor publiek. De werkzaamheden aan historische schepen, al dan niet in de loods, maken dat er nog steeds bedrijvigheid heerst. Een werkende werf met een historisch gegroeide collectie gereedschappen, machines, hulpmiddelen en mallen die altijd op deze plaats gebleven is. Dankzij 200 jaar van continuïteit in eigendom en gebruik is een bezoek aan de werf met dit interieurensemble een reis door 2 eeuwen geschiedenis van scheepsbouw en houtbewerking.
Meer informatie
Meer informatie of Scheepswerf C.A. Meerman bezoeken? Kijk op werfarnemuiden.nl.
Bronnen
- Berge, W. van den (2007). Historische Scheepswerf C.A. Meerman Arnemuiden. fotoimpressies. Arnemuiden: Stichting Historische Scheepswerf C.A. Meerman
- Joosse, J. (2016). Arnemuiden, de werf, de schepen en de mensen. Scheepshistorie, 21: 13-27
Tekst: Renate Pekaar
Foto’s: Serge Technau
Lees ook de verhalen achter andere interieurensembles