Rhenen: onderzoek naar de kwaliteit van een wederopbouwkern

Vergroot afbeelding

Vergroot afbeelding

Vergroot afbeelding

Vergroot afbeelding

Vergroot afbeelding

In mei 1940 kwam Rhenen zwaar gehavend uit de strijd tussen Duitsers en Nederlanders. Al tijdens de oorlog begon men met de herbouw van het stadje. Tijdens de gevechten van 1944 en 1945 werd Rhenen echter wederom getroffen. Na de oorlog herbouwde men de historische binnenstad, een van de gaafste voorbeelden van wederopbouwkernen in Nederland.

Bijzondere kwaliteiten

Dankzij een onderzoeksrapport uit 2005 van SteenhuisMeurs in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE, toen nog RACM geheten) over bijzondere naoorlogse wederopbouwkernen ging Rhenen zich realiseren hoe uniek de status van haar kern was. Daarom besloot de gemeente om samen met de RCE onderzoek te doen naar de kernkwaliteiten van de stad. Deze bijzondere kwaliteiten zouden kunnen worden ingezet bij de ontwikkeling van een nieuw bestemmingsplan, niet alleen omdat het Besluit Ruimtelijke Ordening sinds 2012 daartoe verplicht, maar ook om de historische binnenstad nu eens echt op de kaart te zetten als toeristische trekpleister. 

Vastleggen cultuurhistorische waarden

De RCE stelde voor dat SteenhuisMeurs het bestaande rapport zou actualiseren. Het bureau bekeek in 2008 welke historische gebeurtenissen van invloed waren geweest op de cultuur en ontwikkeling van de stad. Van elk tijdperk in de geschiedenis van Rhenen zijn in de stadskern bepaalde kenmerken overgebleven. Voorbeelden zijn de middeleeuwse Cunera-kerk, overblijfselen van de tabaksindustrie, en bijzondere straatwanden die na de Tweede Wereldoorlog werden gebouwd. Ook onderzocht het bureau of de verschillende cultuurhistorische waarden met elkaar in strijd zouden zijn, en of het mogelijk zou zijn die waarden te verbeteren.

Aanbevelingen en voorwaarden

SteenhuisMeurs deed in 2012 een reeks aanbevelingen en formuleerde voorwaarden voor het vormgeven van toekomstig ruimtelijk beleid voor de binnenstad van Rhenen. De RCE hielp Rhenen om deze aanbevelingen en voorwaarden te vertalen naar het bestemmingsplan. De gemeente nam de adviezen van de RCE vrijwel één-op-één over.

Ruimtelijk beleid én toerisme

Het voorbeeld van Rhenen laat zien dat wederopbouwsteden er goed aan doen de bijzondere kwaliteiten van hun kernen vast te leggen. Niet alleen omdat het Besluit Ruimtelijke Ordening daartoe verplichtte en de toekomstige Omgevingswet dit oplegt aan de gemeente. Maar ook omdat je met inzichten over deze bijzondere kwaliteiten richting kunt geven aan toekomstig ruimtelijk beleid (Omgevingsvisie), met als doel het unieke karakter van een stad te bewaren. Bovendien kunnen deze inzichten helpen een stad op de kaart te zetten als toeristische trekpleister.

Samenwerking

Wederopbouwsteden doen er ook goed aan daarbij samen te werken met specialisten. Zonder het rapport van SteenhuisMeurs had Rhenen zich misschien niet gerealiseerd hoe uniek haar kern is. En zonder het advies van de RCE had de gemeente misschien veel langer gezocht naar manieren om de bijzondere kwaliteiten op te nemen in haar bestemmingsplan. De RCE was in elk geval zeer enthousiast over de samenwerking met Rhenen, en wil dan ook graag met andere wederopbouwsteden samenwerken.