Klimaatstresstest
De laatste honderd jaar zijn we gewend geraakt aan het beheersen van onze leefomgeving. We verleggen rivieren, bouwen huizen waar wij willen wonen en verstenen onze – ooit zo groene en blauwe – steden. Tegenwoordig zijn de gevolgen van dit handelen zichtbaar: in de zomers is het te heet en tijdens extreme regenbuien lopen de straten onder. Gemeenten in Nederland bereiden zich op deze door klimaatverandering veroorzaakte weersextremen voor met ‘klimaatstresstesten’.
Uit de klimaatstresstest komen de kwetsbaarheden voor de klimaatdreigingen naar voren. Welke gebieden zijn kwetsbaar voor droogte? Waar stroomt het water na een hevige regenbui naartoe? En waar in de stad worden de hoogste temperaturen gemeten? Met de uitkomsten van de test kan een gemeente maatregelen treffen op de juiste plekken om de gevaren te minimaliseren.
Hitte, droogte, wateroverlast en overstromingen
vormen een risico voor steden en dorpen. Voor de bewoners.
En de infrastructuur.
Om te weten wat en waar het mis kan gaan, doen gemeenten in 2019 de stresstest.
Een inventarisatie van de kwetsbare plekken op het grondgebied.
Maar zo'n test is half werk als je ons niet meetelt.
Wij, de bewoners van de steden. We gaan hier al eeuwen om met water.
We kozen deze plek omdat het een goede plek was.
En de risico's en ongemakken? Daar hebben wij als Nederlanders
met vallen en opstaan mee leren omgaan.
In gesprek met water, de bodem en het landschap. En dat gesprek kun je nalezen in kaarten en naslagwerken. En van dat gesprek kunnen we veel leren.
Waar en hoe waren waterlopen in de stad aanwezig?
Waterlopen die nu aan het oog onttrokken zijn en soms een nieuwe betekenis kunnen krijgen. Hoe zat de oorspronkelijke bodemopbouw in elkaar?
Door hedendaagse en historische watersystemen te combineren kunnen effectieve oplossingen gevonden worden die passen bij de historisch ontstane structuur van de stad. Oplossingen die elegant, gebiedseigen en vaak relatief goedkoop zijn.
We gaan al eeuwenlang om met te veel en te weinig water. In gesprek met het water, de ondergrond, het landschap om ons heen.
Van dat gesprek kunnen we leren.
Gebruik cultuurhistorie als onderlegger bij de stresstest.
Cultureel erfgoed in de klimaatstresstest
In 2019 hebben alle gemeenten een eerste klimaatstresstest uitgevoerd. Cultureel erfgoed is toen maar in een enkel geval meegenomen. Gemeenten zijn zich vaak onvoldoende bewust van de gevaren van klimaatverandering voor cultureel erfgoed. In 2025 vindt de actualisatie van stresstesten plaats. De nieuwe modellen van het KNMI en de vernieuwde klimaateffectenatlas zijn hiervoor de hulpmiddelen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) streeft ernaar dat elke gemeente cultureel erfgoed dan bij de test betrekt.
Daarbij kan ons verleden een actieve rol vervullen. Dit verleden biedt namelijk veel kennis voor de klimaatstresstesten. Historisch kaartmateriaal toont waar ooit de groenstructuren liepen en welke waterwegen zijn gedempt. Kennis over het verleden biedt zowel inzicht in het watersysteem als aanknopingspunten voor mogelijke oplossingen. Met zulke kennis kun je keuzes onderbouwen of ‘historische fouten’ herstellen.
Workshop ‘Erfgoed in de klimaatstresstest’
In 2024 heeft de RCE samen met de provinciale steunpunten of erfgoedhuizen in iedere provincie een workshop Klimaatstresstest mét cultureel erfgoed georganiseerd. Hoe geef je erfgoed een plek in de stresstest? En kan je het verleden als kennisbron gebruiken voor klimaatadaptatie? In de workshop geven experts antwoord op deze vragen.
Op 31 oktober organiseerde de RCE het aanvullende Webinar ‘Erfgoed in de klimaatstresstest’ met bijbehorend digitaal spreekuur. Het webinar is in zijn geheel terug te kijken.
Hieronder staat het overzicht van de workshops georganiseerd in 2024 met datum en locatie per provincie.
| Datum | Provincie | Locatie |
|---|---|---|
| 25 januari 2024 | Noord-Holland | Huis van Hilde, Castricum |
| 21 februari 2024 | Zeeland | Watersnoodmuseum, Ouwerkerk |
| 29 februari 2024 | Overijssel | Stedelijk Museum, Kampen |
| 21 maart 2024 | Zuid-Holland | De Machinist, Rotterdam |
| 9 april 2024 | Drenthe | Kasteel Coevorden, Coevorden |
| 18 april 2024 | Limburg | Huis voor de Kunsten Limburg, Roermond |
| 30 mei 2024 | Utrecht | Fort Vechten, Bunnik |
| 24 september 2024 | Flevoland | Waterloopbos, Marknesse |
| 3 oktober 2024 | Noord-Brabant | Leerfabriek KVL, Oisterwijk |
| 17 oktober 2024 | Gelderland | Geofort, Herwijnen |
| 21 november 2024 | Groningen | De Hunzeborgh, Groningen |
| 4 december 2024 | Friesland | Ir. D.F. Woudagemaal, Lemmer |
Vragen over of interesse in de workshop? Stuur een bericht naar g.de.boer@cultureelerfgoed.nl.