Monumenten, archeologische resten en historisch groen bedreigd door klimaatverandering
Cultureel erfgoed, de overblijfselen van ons verleden, loopt het risico verloren te gaan door klimaatverandering. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft de huidige bedreigingen in beeld gebracht voor het onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving ten behoeve van de nieuwe Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS). Het resultaat is zorgelijk: Nederland verliest cultureel erfgoed dat we voor komende generaties willen behouden. De grootste bedreiging op dit moment is droogte. Nu al zijn unieke archeologische resten verdroogd, gebouwde monumenten verzakt en historische tuinen, parken en lanen verloren.
Klimaatverandering
Dat klimaatverandering gevolgen heeft voor cultureel erfgoed is bekend. Zo merken archeologen tijdens opgravingen dat sporen uit het verleden door verdroging in toenemende mate niet langer leesbaar zijn. En monumenteigenaren vinden steeds vaker scheuren op onverwachte plekken na langdurige periodes zonder regenval. Maar het zo volledig mogelijk in beeld brengen van deze risico’s, was voor cultureel erfgoed nog niet eerder gedaan.
Onderzoek naar klimaatrisico’s
Het onderzoek naar klimaatrisico’s bestaat uit twee fases. De resultaten van de eerste fase zijn nu opgeleverd. Deze gaan over de huidige risico’s (1990-2023). Voor cultureel erfgoed heeft de RCE getracht alle klimaatgevolgen gedurende deze periode te beschrijven en te analyseren naar impact en geografische spreiding. De gevolgen zijn divers en strekken zich uit van negatieve effecten van meer uv-straling op schilderijen tot risico’s van brand voor collecties, archieven, musea en monumenten.
Vier risico’s
Uit dit onderzoek blijkt dat vier risico’s de afgelopen dertig jaar de grootste bedreiging vormden:
- gevolgen van droogte op bodembeweging en funderingen van gebouwde monumenten;
- verdroging van historische tuinen, parken en groenaanleg;
- schade aan archeologische vindplaatsen door verdroging;
- gevolgen van verzilting voor archeologische vindplaatsen.
Het onderzoek concludeert dat dit erfgoed op sommige locaties al ‘onomkeerbare schade’ heeft opgelopen of dat het proces van degradatie nog gaande is. Dit betekent dat we nu al kunnen spreken van erfgoed dat voor altijd verloren is gegaan.
Verhaal blijvend vertellen
Cultureel erfgoed bestaat uit de restanten uit het verleden, die in samenhang met elkaar het verhaal van Nederland vertellen. Gertjan de Boer, adviseur erfgoed en klimaat bij de RCE: We dragen een gezamenlijke verantwoordelijkheid om dit verhaal blijvend te kunnen vertellen en het door te geven aan toekomstige generaties. De RCE hoopt dat de resultaten van dit onderzoek zullen bijdragen aan de bewustwording dat erfgoed niet vanzelfsprekend behouden blijft. Als we bijvoorbeeld willen voorkomen dat buitenplaatsen en hun historische tuinen verdrogen, zullen we daar in tijden van droogte het grondwater op peil moeten houden. Zonder zulke maatregelen gaan we de komende jaren meer onderdelen van ons bewaarde verleden verliezen.
Meer informatie
Dit persbericht komt tegelijk uit met de publicatie van ‘Klimaatrisico’s in Nederland; de huidige stand van zaken’ van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het gehele rapport is hieronder als publicatie toegevoegd. In 2026 volgt de oplevering van de tweede fase. Deze fase gaat over de toekomstige risico’s van klimaatverandering, zoals overstromingen, zeespiegelstijging en extreem weer.
Lees het bericht over het Nationaal Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie voor meer informatie over de maatregelen die genomen moeten worden om cultureel erfgoed te beschermen.
Neem voor vragen over dit nieuws contact op met j.a.vanoudheusden@cultureelerfgoed.nl.