Cultuur en religie

Kunst, cultuur en religie zijn door de geschiedenis onlosmakelijk met elkaar verbonden geweest. Met name in de Europese Middeleeuwen stond kunst ten dienste van de christelijke religie en kerkelijke overheden, en kende geen zelfstandigheid. Er was sprake van een vorm van catechese; geloofsonderwijs aan de hand van kunst. Pas na de 15e eeuw, in de Renaissance tijdens het humanisme, kwam het individu naar voren en ontstond er vrijheid in de kunst. In de 17e eeuw begon ook de religieuze kunst meer interpretatievrijheid te tonen.

In de moderne tijd ontstond echter een steeds groter wordende kloof tussen kunst en religie/geloof. Kunst maakte zich los van religieuze thematieken en ontwikkelde andere thematieken, stromingen en stijlen. In de Rijkscollectie van de RCE zijn er tal van voorwerpen te vinden met een religieus thema of functie. Voor veel kunstenaars blijft religie, al dan niet christelijk, een belangrijke bron van inspiratie, zowel in vroege als meer recente periodes. Deze selectie kunstvoorwerpen toont dat ook in moderne kunst religie en religieuze architectuur een rol speelt.

Vitrine 1

Dolf Henkes was een autodidactische kunstenaar die zijn hele leven in Katendrecht (Rotterdam) woonde en werkte. Zijn inspiratie binnen zijn oeuvre is afgeleid van de directe wereld om hem heen: vertrekkende boten, sjouwende havenarbeiders, hoertjes en dronken mannen in een melancholieke sfeer van omfloerste bruine tinten. Hij schilderde tevens landschappen, (zelf)portretten, stillevens en naaktstudies. Hij legde ze vast in allerlei technieken op doek, papier, meubelplaat en karton.

Henkes kwam via zijn Griekse buurman in aanraking met de Griekse cultuur. In 1954 nam hij Henkes en zijn vrouw mee naar zijn geboorteland. Deze tocht maakte diepe indruk op Henkes, die deze inspiratie gebruikte voor een groot aantal landschapsschilderijen als ook voor mythologische werken. Vele buitenlandse (natuur)studiereizen volgden, onder andere naar Schotland, Frankrijk, Spanje, Ierland en Turkije.

Het schilderij behoort tot het legaat uit 1989 van de Rotterdamse kunstschilder Dolf Henkes.

Vitrine 2

Marinus Johannes Maria van Beek was een Utrechtse kunstschilder en beeldhouwer. Het katholieke geloof dat Van Beek vanuit thuis meekreeg, bleef een terugkerend thema in zijn oeuvre. Van Beek volgde beeldhouwlessen aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, en was daarnaast vanaf 1945 redacteur van het katholiek dagblad De Tijd. Hij maakte na de Tweede Wereldoorlog diverse studiereizen, onder andere naar Italië, Spanje, Egypte, Soedan en Peru. Deze reizen vormden een groot inspiratiebron voor de verschillende sculpturen die hij maakte, waarbij de voorkeur werd gegeven aan materialen als klassiek klei, was, brons en steen.

In 1999 maakte Van Beek een serie sculpturen van gesluierde vrouwen uit gebakken klei. Deze vrouwfiguren representeren Afghaanse vrouwen nadat de islamitische Taliban-beweging vanaf 1996 een emiraat in het land uitriep. Aan de bevolking werd een rechtlijnige en strenge sharia-wetgeving opgelegd, waarbij het dragen van een boerka verplicht werd gesteld.

De beeldjes zijn in 2023 aan de RCE geschonken door de Stichting Marius van Beek.

Vergroot afbeelding

Vergroot afbeelding

Vergroot afbeelding

Vergroot afbeelding

Vitrine 3

Dit schilderij op doek toont een stadsgezicht met minaret op Rabat, Marokko. Prominent is de bruin witte toren van de moskee te zien met huizen daar omheen. Het schilderij is van de realist Johan de Vries van wie de RCE ruim 1100 schilderijen en werken op papier bezit. Deze unieke collectie bestrijkt zijn hele ontwikkeling: van zijn vroege symbolistische fase en de invloed van Van Gogh tot en met zijn realisme. In zijn vroege werk zijn met name symbolistische elementen als existentie, religie en verinnerlijking terug te zien.

Het schilderij behoort tot het legaat uit 1982 van de kunstschilder Johan de Vries.

Dit stadsgezicht in Noord-Afrika met vierkante toren toont een binnenplaats bij een moskee, geschilderd in wit en grijs, onder een helder blauwe lucht; ervoor een bruin geverfd groente stalletje met felrood dak. Volgens het etiket op de achterkant is dit paneeltje gemaakt in Tanger, dat tevens de stad kan zijn dat hier is afgebeeld. Vermoedelijk dat de weergegeven poort één van de stadspoorten kunnen zijn die toegang geeft tot het oude stadshart met hoog daarbovenuit de minaret van de Grote Moskee.

Over de kunstenaar Isidoor Boasson is niet veel bekend. De Zeeuwse kunstenaar is geboren in Middelburg. Als kunstenaar trok hij in 1911 naar Barbizon en vandaaruit een jaar later naar Spanje en Marokko, vestigde zich in 1923 ten slotte in Parijs, en stierf daar drie jaar later. Hij schilderde landschappen, marines en stadsgezichten en was lid van enkele kunstenaarsverenigingen.

Het schilderij behoort tot het legaat uit 1953 van de Rotterdamse kunstverzamelaar Willem van Rede.

Vitrine 4

Deze twee vrouwenkoppen uit gebakken klei behoren toe aan de serie sculpturen die de kunstenaar Marius van Beek in 1999 vervaardigde. Met ‘vrouwen van de Taliban’ toont Van Beek de Afghaanse vrouwen die vanaf 1996 te maken kregen met een rechtlijnige en strenge sharia-wetgeving, waarbij het dragen van een boerka verplicht werd gesteld. In deze periode riep de islamitische Taliban-beweging een emiraat in het land uit, dat van grote invloed was op het leven van de Afghaanse bevolking en de vrouwen in het bijzonder.

De beelden zijn in 2023 aan de RCE geschonken door de Stichting Marius van Beek.

Vergroot afbeelding

Vergroot afbeelding

Vitrine 5

Het schilderij ‘Vlaamse begrafenisstoet’ geschilderd door Chris Soer toont een witte kerk met op de voorgrond grasland met in het wit geklede kerkelijke geestelijken en rouwende figuren in het zwart. Soer maakte gedurende zijn leven meerdere studiereizen, waaronder naar België waar hij vermoedelijk dit schilderij heeft vervaardigd. Chris Soer was een Haagse tekenaar en schilder. Hij werd opgeleid aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Hij behoort tot de tweede generatie van de Haagse School. Aanvankelijk schilderde hij in een naturalistische stijl, maar zijn latere werk toont duidelijke impressionistische invloeden.

Het schilderij is in 1941 via het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten in de RCE-collectie terecht gekomen.

Vervaardigd in chamotte steen, toont deze sculptuur Paus Pius XII zittend op een pausstoel die wordt gedragen door zes figuren. Deze ‘Sedia Gestatoria’, is een ceremoniële, pauselijke draagstoel die werd gebruikt voor grote plechtigheden; zo kon de paus door iedereen worden gezien. In deze draagstoel werd de paus doorgaans gedragen door een 12-tal leden van zijn hofhouding; de sediari pontifici.

De Utrechtse beeldhouwer Marius van Beek gebruikte onder andere thema’s uit het katholieke geloof in zijn werk. Zelf groeide Van Beek op in een katholiek gezin en was vanaf 1945 redacteur van het katholiek dagblad De Tijd. Hij maakte na de Tweede Wereldoorlog diverse studiereizen, onder andere naar Italië, Spanje, Egypte, Soedan en Peru. Deze reizen vormden een groot inspiratiebron voor de verschillende sculpturen die hij maakte, waarbij de voorkeur werd gegeven aan materialen als klassiek klei, was, brons en steen.

Het beeld is in 2023 door de Stichting Marius van Beek aan de RCE geschonken.