Natuur en duurzaamheid

Kunstenaars laten zich al eeuwen inspireren door de natuur. Meer dan ooit denken ontwerpers en beeldend kunstenaars na over de uitdagingen waarvoor onze generaties staan. De natuur is voor veel kunstenaars niet meer alleen een fraai onderwerp, maar vormt ook een uitgangspunt bij het maken van artistieke keuzes. Daarnaast onderzoeken zij alternatieve technieken of materialen. Ook hergebruik van reeds bestaande materialen kan een belangrijk uitgangspunt zijn.

Duurzame toekomst

Een probleem op weg naar een meer duurzame toekomst is dat informatie over de gewenste maatschappelijke transitie meestal afkomstig is van specialisten die daarbij tabellen en andere feitelijke informatie presenteren op een manier die slecht aansluit bij de belevingswereld van het publiek. Kunstenaars kunnen de kennis van de specialisten op een andere, visueel meer aantrekkelijke manier beschikbaar stellen.

Erfgoed en Duurzaamheid

Bij de RCE wordt uitvoerig aandacht besteed aan duurzaamheid. Zo is er het Programma Erfgoed en Duurzaamheid 2023 - 2026 dat streeft naar een versnelling van de verduurzaming van het monumentenbestand. De RCE beheert de Wegwijzer Duurzaamheidsbeleid die te vinden is op de RCE Kennisbank. De Wegwijzer Duurzaamheidsbeleid geeft kleine en grote erfgoedorganisaties handvatten om hun digitale collecties voor de lange termijn toegankelijk te houden.

Vitrine 1: Machine en natuur

Vervaardiger	Titel	Datering	Identificatie
Aart van den IJssel (1922-1983)	Boslocomotief	1964	K65100

Aart van den IJssel kreeg in de jaren na WOII zijn opleiding aan de Vrije Academie en de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag. Hij is daarna vooral bekend geworden om zijn sculpturen met dieren, zoals insecten en vogels. Daarnaast ook om zijn geharnaste paarden en machines. Vaak zoekt hij naar een combinatie van kwetsbaarheid van de natuur en afschrikkende bepantsering.

De Boslocomotief roept de vraag op wat een dergelijke machine kan aanrichten in kwetsbare bossen. Het object is in 1965 aangekocht door de Rijksaankoopcommissie, vermoedelijk bij de kunstenaar.

Vervaardiger	Titel	Datering	Identificatie
Leo Stigter (1941-1992)	Zonder titel 3	1973	K76091

De Rotterdamse kunstenaar Leo Stigter was op z’n best in zijn bijna surrealistische schilderijtjes. Hij moet een ietwat teruggetrokken, introverte kunstenaar geweest zijn, die de schijnwerpers niet opzocht. Op het schilderij ligt een schijnbaar brandend schip op een droge vlakte tussen enkele kale bomen. In de verte zijn in de schemering enkele huizen waar te nemen. Het tafereel met het rokende schip in de dorre, verlate landschap roept een onheilspellende sfeer op. Zien we hier misschien het begin van een natuurramp? Of wordt het gestrande schip gesloopt?

Het schilderij is in 1976 te zien geweest op de tentoonstelling ‘Gekleurde verbeelding’ van de Nederlandse Kunststichting (NKS). Op die tentoonstelling waren kunstwerken te zien van schilders die waren beïnvloed door surrealisme en magische realisme.

Vitrine 2: Hergebruik

Vervaardiger	Titel	Datering	Identificatie
Carla van Riet (1940-)	Verbinding 1	1983	DV17563

Carla van Riet maakt twee- en driedimensionale objecten waarin zij leer – en soms ook textiel -  hergebruikt dat afkomstig is van oude leren jassen, handschoenen, zadels en gordijnen. Haar leren wandkleden zijn vaak rauw, stoer en onbetwistbaar erotisch geladen.

‘Verbinding 1’ Is een staand object dat omwikkeld is met beige suède. Over de bovenzijde hangt een stuk donkerbruin leer met afgeronde, lobbige uiteinden, waar aan een zijde twee stroken van suède zijn bevestigd. Het donkerbruine leer is vermoedelijk afkomstig van een paardrijzadel.

De sculptuur is in 1983 door Carla van Riet ingeleverd bij de Beeldende Kunstenaarsregeling (BKR).

Vitrine 3: Zwerfhout en schuttingtaal

Vervaardiger	Titel	Datering	Identificatie
Reinier Lucassen (1939-)	Churinga	1987	K87138

Deze assemblage is een opstapeling van twee kruislings bevestigde houten blokken, met daarop een conservenblik met een geopende deksel waaraan aan de binnenkant een slakkenhuis is bevestigd. De wijze waarop deze op zichzelf weinig belangwekkende delen zijn geordend suggereert een bijzondere betekenis.

Een Churinga, of Tjurunga, is een houten of stenen object dat door Aboriginals als heilig wordt beschouwd. Ze zijn vaak gedecoreerd met concentrische cirkels en andere heilige symbolen.

Het object is door de Rijksaankoopcommissie in 1987 gekocht bij Galerie Espace in Amsterdam.

Vervaardiger	Titel	Datering	Identificatie
Paul Damsté (1944-)	Onze schutting met rand	tussen 1967 en 1970	SZ54718

Christiaan Paul Damsté werd opgeleid aan de kunstacademie van Arnhem, ’s-Hertogenbosch en Gent. Van 1972 tot 2005 doceerde hij aan de academies van Den Haag, Arnhem en Amersfoort. Naast beeldhouwer was hij ook schilder en graficus.

Vanaf 1967 leverde Damsté werk in bij de Beeldende Kunstenaarsregeling (BKR). ‘Onze schutting met rand’, dat hij in 1970 inleverde, is een wandobject in olieverf op board, met hout, blik en met sjablonen geschilderde drukletters en cijfers, waaronder het jaartal 1967. Of de houten plank werkelijk van de schutting van Damsté komt of van bijvoorbeeld een transportkist is moeilijk vast te stellen.

Vervaardiger	Titel	Datering	Identificatie
Felicien Bobeldijk (1876-1964)	Lamp met spiegel	tussen 1970 tot 1979	BK67691

Armatuur met spiegellamp en ronde autospiegel bevestigd aan een grof blok beton waarin aan de rechterzijde een gestileerde naakte vrouw is uitgehouwen. Bobeldijk heeft deze sculptuur in 1979 in Amsterdam ingeleverd bij de Beeldende Kunstenaarsregeling (BKR). Rond 1980 heeft hij diverse kleine sculpturen gemaakt van cement en beton, gecombineerd met stalen buizen, klokjes, lampen, elektriciteitsdraden en andere ‘gevonden’ voorwerpen.

Vitrine 4: Hergebruik

Vervaardiger	Titel	Datering	Identificatie
Onbekende vervaardiger	Laarzen	tweede helft 20ste eeuw	XN2678

De twee laarzen zijn gemaakt van leer en beplakt met makrelen huid. Aan de buitenzijden van de enkels zitten twee vleugels van veren. De gesleten zolen hebben elke in het midden een gat en zijn ook van leer. Wie de laarzen met vissenhuid heeft bekleed en versierd heeft met veren is onbekend. Ook de herkomst van het paar is onbekend. Aan de onderzijde zijn de hakken van de laarzen met ijzerdraad aan elkaar vast gemaakt. Dit lijkt een aanwijzing dat de laarzen als kunstwerk zijn bedoeld en niet alleen als schoeisel.

Of de twee vleugels met veren een verwijzing is naar de Mercurius, de Romeinse god van de handel, dieven en de winst, blijft een open vraag. Mercurius werd doorgaans uitgebeeld met twee vleugeltjes aan zijn sandalen.

Mogelijk heeft de kunstenaar zich laten inspireren door de laarzen van vissenhuid zoals die in bijvoorbeeld Alaska werden gemaakt, maar dan zonder de veren.

Vitrine 5: Power to the wildlife

Vervaardiger	Titel	Datering	Identificatie
Malven Mangena (1970-2021)	Safari Cruiser Patrol	1994	AB17799

Geboren en opgegroeid in Zimbabwe leerde Malven “Marvelous” Mangena van zijn vader uithangborden schilderen. Later heeft Malven ook diverse meer “vrije” kunstvormen beoefend, zoals deze Animal Jeep. In de four-wheel drive zitten een olifant, een aap en een chimpansee. Op de motorkap een geschilderde neushoorn. De chimpansee draagt een politiepet en houdt een bord met opschrift in zijn handen. De eerste woorden zijn  ‘Now it is our turn’. Zijn het hier de dieren die mensen over de safari willen jagen?

De miniatuurauto is opgebouwd uit verschillende materialen, zoals karton, ijzerdraad, blik en textiel. Het object is in 2001 met de collectie Felix Valk in de Rijkscollectie gekomen. Tot 2023 was het in bruikleen bij het Wereldmuseum Berg en Dal, voorheen het Afrikamuseum.