Topmonument Vuursteenmijn Rijckholt opgeknapt en in volle glorie te bewonderen
De vuursteenmijn Rijckholt is op 10 mei feestelijk heropend. In dit archeologische rijksmonument van wereldklasse is ongeveer anderhalf jaar gewerkt: aan het behoud van de mijn en aan modernisering van de museale inrichting. Tijdens deze werkzaamheden bleef de mijn gewoon open voor bezoekers.
De heropening van de vuursteenmijn werd verricht door vertegenwoordigers van Stichting Ir. D.C. van Schaïk, Staatsbosbeheer, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de Provincie Limburg en de gemeente Eijsden-Margraten, waar Rijckholt toe behoort.
Daarnaast is er nu een heel nieuw Regionaal Informatiecentrum ‘Mijn Rijckholt’ te bewonderen. ‘Mijn Rijckholt’ werd geopend door de burgemeester van Eijsden-Margraten, Alain Krijnen. De directeur van Visit Zuid-Limburg, Anya Niewerra, presenteerde daar de hernieuwde vuursteenwandelroute die door het natuurgebied Savelsbos voert.
[Tekst gaat verder onder de foto]
Archeologische monumentenpaspoorten
Tijdens het evenement op 10 mei zijn ook zogenaamde archeologische monumentenpaspoorten uitgereikt aan de eigenaren van de grond waarop dit rijksmonument zich bevindt. Arjan de Zeeuw, directeur Kennis en Advies van de RCE, overhandigde de paspoorten aan twee particuliere eigenaren en aan Sylvo Thijsen, directeur van Staatsbosbeheer. In de monumentenpaspoorten staat kort en bondig iets over het monument zelf, maar ze geven ook aan wat er in termen van gebruik en beheer wel en niet mee kan. De RCE draagt zo bij aan de bewustwording van cultureel erfgoed bij monumenteigenaren en hoopt uiteindelijk dat dit leidt tot een betere instandhouding van archeologische rijksmonumenten.
Rijksmonument van wereldklasse
De vuursteenmijn, feitelijk een omvangrijk complex van individuele mijnen, is een archeologisch rijksmonument van wereldklasse. Duizenden jaren geleden werd hier in een acht hectare groot gebied een belangrijke grondstof gewonnen. Vuursteen was het staal van de steentijd. Het materiaal is hard en scherp en zeer goed te gebruiken voor het maken van wapens en gebruiksvoorwerpen zoals pijl- en speerpunten, bijlklingen en messen.
De mijn is van ongeveer 4200 tot 2650 voor Christus in gebruik gebleven. Door de lange duur van de winningsactiviteiten ontstonden naar schatting 2000-4000 mijnen, waarvan er zo’n 75 zijn onderzocht en toegankelijk gemaakt.
De vuursteenmijn ligt ongeveer 6 km ten zuidoosten van Maastricht, in het Savelsbos tussen Rijckholt en Sint Geertruid. Het terrein werd in 1881 als oppervlakvindplaats ontdekt door de Belgische archeoloog Marcel De Puydt. Zes jaar later volgde de ontdekking van een prehistorische dagbouwgroeve (het Grand Atelier) en in 1910 de eerste mijnschacht. Van 1964 tot 1972 is er archeologisch onderzoek naar ondergrondse vuursteenwinning verricht door leden van de Nederlandse Geologische vereniging, afdeling Limburg.
[Tekst gaat verder onder de foto]
Consolidatie
De Stichting Ir. D.C. Van Schaïk nam in 2017 het beheer van de onderzochte mijnen over van Staatsbosbeheer en heeft een initiërende en coördinerende rol gespeeld om ze zichtbaarder en meer beleefbaar te maken voor het publiek.
De stichting heeft als doel aanwezige waarden te behouden van de ondergrondse kalksteengroeven - en nu dus ook de vuursteenmijnen in het Savelsbos - en dit bijzondere erfgoed open te stellen voor educatie en onderzoek. Ze doet dit met een vrijwilligersteam van 35 personen die groeves, mijnen en gangen beheren, excursies leiden, onderzoek begeleiden, met een technische staf om alles draaiend te houden en een redactie die een nieuwsbrief verzorgt voor de donateurs van de stichting.
Daarnaast was de stichting de afgelopen jaren samen met de RCE verantwoordelijk voor de consolidatie van de mijn. Bij de consolidatie zijn maatregelen genomen om het archeologische rijksmonument duurzaam in stand te houden, zodat eventueel toekomstig archeologisch onderzoek mogelijk blijft, en om het publiek het ondergrondse prehistorische mijnlandschap beter te laten beleven. Voor dat doel zijn onder meer vier nieuwe zijgangen van de bestaande bezoekersgang aangelegd door deels ingestort gebied. Op die manier zijn achterliggende, volledig intacte prehistorische gangenstelsels weer bereikbaar alsook beter zichtbaar gemaakt. Het werk is gestart in april 2021 en is deze maand afgerond. Met ruime financiële middelen en kennis maakte de RCE dit mogelijk. Dit project maakt deel uit van het RCE-programma ‘Instandhouding archeologische rijksmonumenten’.
[Tekst gaat verder onder de foto]
Goed rentmeesterschap
Staatsbosbeheer is met zo’n 900 rijksmonumenten één van de grootste monumentbeheerders van Nederland en convenantpartner van de RCE. Voor het behoud van deze monumenten werkt de organisatie samen met lokale partijen zoals ondernemers en vrijwilligers. Zo ook bij de vuursteenmijn van Rijckholt met de Stichting Ir. D.C. Van Schaïk. Met kennis en bevlogenheid heeft die stichting in zeer korte tijd een nieuwe groep gidsen opgeleid, en zijn gezamenlijk plannen gemaakt en uitgevoerd op het vlak van consolidatie, museale inrichting, educatie, communicatie en marketing.
Europese subsidie
Leader Zuid-Limburg heeft een subsidie toegekend om de museale inrichting in de vuursteenmijn te verbeteren en om het informatiecentrum in te richten. In de vuursteenmijn zijn o.a. de verlichting en informatieborden gemoderniseerd. Nieuw zijn ook de vitrines met archeologische vondsten. Leader is een Europees subsidieprogramma om de leefbaarheid en economie op het platteland te ontwikkelen en te versterken. De Europese Unie, de Provincie Limburg en de zestien Zuid-Limburgse gemeenten stellen geld beschikbaar voor initiatiefnemers met goede plannen.
Gemeente Eijsden-Margraten
De gemeente Eijsden-Margraten hecht groot belang aan het archeologisch rijksmonument en wil dit graag meer onder de aandacht brengen. Het Regionaal Informatiecentrum 'Mijn Rijckholt' wordt een belangrijke toeristisch-recreatieve pijler. Eijsden-Margraten droeg daarom ook ruimhartig bij aan het project Vuursteenmijn en Regionaal Informatiecentrum 'Mijn Rijckholt'. Met name door haar aandeel in de Leader-subsidie, een voorfinanciering van het Leader project en een bijdrage in 'Mijn Rijckholt'.
Bezoek aan vuursteenmijn, informatiecentrum en Savelsbos
De vuursteenmijn is met een gids te bezoeken van 1 april tot en met 1 oktober; daarna overwinteren hier vleermuizen. Tickets zijn te boeken via Visit Zuid-Limburg. Het Regionaal Informatiecentrum ‘Mijn Rijckholt’ is het hele jaar door geopend.
Visit Zuid-Limburg ontwikkelde een speciale ‘vuursteenwandelroute’. Deze route van ca. 5 kilometer leidt je van het diep ingesneden Maasdal naar het bijna 100 meter hoger gelegen plateau. Vanuit het infocentrum 'Mijn Rijckholt' wandel je door het Savelsbos, langs een van de grootste ondergrondse vuursteenmijnen ter wereld en maak je kennis met iconische plekken als het ‘Grand Atelier’ en ‘De Kaap’.