Van prehistorische vlakbijl tot renaissance ring: vijf archeologische detectorvondsten
Weblog
De dagen worden korter, de (b)rrr is weer in de maand. Sjaals en paraplu’s komen tevoorschijn. Maar sommigen van ons trekken zich niet zoveel aan van kou of een regenbui...Weer of geen weer, zij staan het liefst met de voeten in de klei en bewijzen dat je niet ver weg hoeft te gaan voor avontuurlijke belevenissen: het archeologische erfgoed in onze bodem neemt ons mee op reizen terug in de tijd. Lees de verhalen van deze vrijwilligers: in gezelschap van de elementen en hun metaaldetector trokken zij erop uit en kwamen thuis met de prachtigste vondsten.
1. Vlakbijl van koperlegering
Registratienummer: PAN-75268
Vindplaats: provincie Drenthe
Datering: Midden Neolithicum B (-3400/-2851) tot Bronstijd (-2000/-801)
“Het geeft een kick om iets te vinden wat iemand ooit gemaakt of gebruikt heeft, en dat ik degene ben die dat na al die jaren als eerste weer mag aanraken en bekijken.” Johan Oldenhuizing gaat altijd samen op pad met een van zijn zoekmaten Wilfred en Johannes. Zo ook die onvergetelijke dag: na een droge periode besloten Wilfred en Johan een plek te bezoeken waar het veen altijd te nat was geweest om te belopen. Veel geluk hadden ze aanvankelijk niet, op wat ‘doorkijkers’ (kale, versleten munten) na vonden ze niets noemenswaardigs. Ze hadden meer van dit gebied verwacht. Maar net toen ze besloten hadden om het voor gezien te houden, vond Johan na een eerste vaag signaal een zeldzame vlakbijl in perfecte staat. Nauwelijks bekomen van de verbazing riep hij Wilfred erbij. “Zijn mond zakte open! We zijn er maar even bij gaan zitten. De bijl ging wel een kwartier lang van de ene naar de ander, we waren zo opgewonden dat deze bronzen bijl na zovele duizenden jaren het daglicht weer zag en dat wij hem als eersten in handen hadden!”
Net als alle vondsten heeft Johan de vondst gemeld en geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands (PAN). Hier bleek hoe speciaal de vondst is: in heel Europa is maar een beperkt aantal exemplaren gevonden. Deze nieuwe Groningse vondst is voor prehistorisch archeologen van groot belang. Er wordt dan ook nader onderzoek naar de herkomst gedaan.
2. Kruishanger van koperlegering
Registratienummer: PAN-75163
Vindplaats: provincie Friesland
Datering: 900 - 1200
“Letterlijk uit de rommelbak gered”, geeft Jan Talsma toe over de kruishanger die hij al tijden geleden gevonden had. “Ik heb hem destijds niet op waarde geschat. Bij mijn verhuizing vorig jaar stuitte ik op een rommelbak met oude vondsten. Uit nieuwsgierigheid wierp ik er een blik in en de kruishanger kwam me vaag bekend voor. Ik ben toen gaan zoeken en kwam een vergelijkbare hanger tegen in een in 2017 uitgegeven jubileumboek van De Detectoramateur. Het was wel degelijk een bijzondere vondst!” Uit de bij PAN gedocumenteerde vondsten blijkt dat deze kruishangers vrijwel uitsluitend in de noordelijke provincies voorkomen. Waarom dat zo is, is nog niet bekend.
Ook deze hanger is gevonden in Noordoost Friesland. Inmiddels is de kruishanger door PAN gefotografeerd en gedocumenteerd. Deze en gelijksoortige vondsten geven aanleiding om de Christianisering van Friesland, Groningen en Drenthe nader te onderzoeken.
3. Romeinse fibula met meerkleurig sierstuk van glas
Registratienummer: PAN-55926
Vindplaats: provincie Friesland
Datering: late 4e of 5e eeuw na Chr.
“Het was aan het eind van de dag, ik had nog net even tijd om te zoeken voor het donker zou worden”, herinnert Luuk Jellema zich. “Er was al gezocht op dit veldje maar er was geen tijd meer om nog ergens anders heen te rijden. Ik wilde het dan ook net opgeven onder het mom ‘volgende keer beter’ toen ik onderweg naar de auto een signaal kreeg.” In de veronderstelling dat er een stukje folie tevoorschijn zou komen, haalde Luuk een schijffibula met een sierstuk van glas naar boven, uniek in zijn soort. Toch wist Luuk niet direct wat hij in handen had: “pas toen ik de zaklamp erbij haalde, zag ik de veerrol.”
Dagdromend over zijn vondst en nog steeds afwezig zoekend liep Luuk terug naar zijn auto, tot hij zich realiseerde dat de ondergrond waarover hij zijn metaaldetector liet glijden inmiddels al veranderd was in asfalt: “deze vondst is voor mij toch wel de topper!”
4. Schijffibula van koperlegering met centrale cel
Registratienummer: PAN-75085
Vindplaats: provincie Gelderland
Datering: 800 - 1100
“Vooraf win ik al zoveel mogelijk informatie in over het gebied waar ik ga zoeken, door geschiedenis boeken te lezen.” Ton Heijnen gaat graag goed voorbereid op zoek naar sporen uit het verleden van ons land. Die bewuste middag in februari was een vruchtbare zoektocht. Eerst had Ton al een Romeinse fibula en twee duiten gevonden, toen hij deze middeleeuwse schijffibula aantrof. “Ik had er meteen een goed gevoel over, deze fibula was kleiner en had een mooie donkere steen.”
En inderdaad blijkt de schijffibula bijzonder te zijn, maar dan vooral vanwege het grote aantal gaatjes dat langs de rand is aangebracht. Dit lijkt te duiden op een lokale variant van dit type fibula dat vooral in de noordelijke provincies wordt gevonden en dat naast een, meestal met glas gevulde, centrale cel over het algemeen slechts zes gaatjes telt. Toekomstige vondsten zullen hierover meer duidelijkheid kunnen geven.
5. Gouden Renaissance ring
Registratienummer: PAN-70142
Vindplaats: provincie Utrecht
Datering: 1550 - 1650
“Zoeken in de buitenlucht is voor mij heel rustgevend. Sommige dagen kom je thuis met allerlei leuke vondsten variërend van munten, sieraden, speelgoed en oude gebruiksvoorwerpen. Soms zoek je een hele dag en is de opbrengst karig. Maar dan geniet ik alsnog van het gefluit van de vogels, van de bomen en planten. De natuur is prachtig!” Thomas beoefent nu zo’n twee jaar metaaldetectie als hobby. Door regen of wind laat Thomas zich zelden tegenhouden. Gelukkig maar, want het was niet al te best weer de dag dat hij een bijzondere ring vond. “Toen ik de ring voorzichtig schoonveegde zag ik aan de binnenkant een goudmerkje. Ook vond ik de vormgeving erg mooi en niet alledaags. Mijn dag kon niet meer stuk, sterker nog: de dag erna werd ik wakker met nog steeds een grote smile op mijn gezicht!”
Dat deze smile geheel terecht was, bleek wel uit de daaropvolgende registratie in PAN. Niet alleen waren er van dit type ring tot nu toe nog maar zeven in PAN geregistreerd, ook is het de enige met een goudmerkje. Wie weet kan dit ooit helpen de goudsmid te achterhalen van dit type ring, dat alleen lijkt voor te komen in Nederland.
Meer informatie over metaaldetectie
Metaaldetectie wint terrein in Nederland. Niet alleen is het een aansprekende hobby, het is ook van wetenschappelijk belang. Zo kunnen de vondsten het geschiedbeeld dat we tot nu toe hadden veranderen.
Meer weten over metaaldetectie in Nederland? Op onze website leest u welke regels gelden om deze hobby verantwoord uit te oefenen.