Het behouden van digitale kunst in een bewegende wereld
Weblog
Beheer en behoud van kunst kan ingewikkeld zijn, zeker bij digitale kunst. De oneindige mogelijkheden, maar ook de snelle veranderingen maken het niet altijd makkelijk om digitale kunst te conserveren. Neem bijvoorbeeld ‘Clapback Fury’: hoe zorgen we dat dit kunstwerk uit 2021 ook voor de generaties na ons behouden blijft?
In 2021 startte LI-MA (Living Media Art ) met het project 'Infrastructuur Duurzame Toegankelijkheid Digitale Kunst'. Dit om door middel van een aantal casestudies uit verschillende museale collecties de diversiteit aanvragen binnen deze conserveringspraktijken met elkaar te delen. De Rijkscollectie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ontwikkelt zich en heeft inmiddels ook te maken met de uitdagingen die het conserveren van dit soort werken met zich meebrengt. Daarom sloot de RCE zich aan bij het project van LI-MA en zijn samen een stuk wijzer geworden. Het project is inmiddels afgerond en diverse casestudies zijn onderzocht, waaronder ook kunst uit de Rijkscollectie RCE.
Introductie casestudy Clapback Fury
Voor het project werd gekozen voor de casestudy ‘Clapback Fury’ van de kunstenaar werkend onder het pseudoniem Saeeda Saeed. Dit werk kwam in 2022 in de collectie via een schenking vanuit het Production Collection Fund van de Hartwig Art Foundation. Toen het werk in 2022 in de collectie kwam, voorzagen de restauratiespecialisten bij de RCE al dat de moeilijkheden niet zozeer in het fysieke deel van het kunstwerk zouden liggen, maar in het digitale. Hierbij was de link met Twitter het meest kwetsbaar. Dat het werk al in 2023, met het overgaan van Twitter naar X, tegen een gebroken API zou aanlopen, had de RCE niet direct zien aankomen.
[Tekst gaat verder onder de afbeelding]
Clapback Fury
Clapback Fury is een installatiekunstwerk met een interactieve game. De bezoeker speelt op een dansvloer die doet denken aan het bekende spel ‘dance dance revolution’ het zelfgebouwde spel van de kunstenaar. Bekende internetmemes komen voorbij, en door met je voeten op de pijlen te stappen creëer je als bezoeker een grappige belediging. De laatste stap, het kiezen van een Twitter account waar de grappige belediging naartoe gestuurd wordt, in combinatie met de overweldigende muziek en achtergrondafbeeldingen van het spel, geven echter weg dat het niet zo onschuldig is als het in het eerste opzicht lijkt. Clapback Fury gebruikt de taal van het internet en de humor van memes om kritiek te uiten op het grote gebrek aan vrijheid van meningsuiting dat de kunstenaar op platforms als Twitter/X ervaart. Clapback Fury speelt hiermee in op het concept van digitale (on)vrijheid.
[Tekst gaat verder onder de afbeelding]
Veranderende digitale wereld
Tijdens het testen van het kunstwerk bleek dat de game zelf werkt en te spelen is. Echter is één van de belangrijkste elementen, namelijk het sturen van tweets, vanuit de game in de huidige setting al niet meer mogelijk. Met de overname van Twitter in 2022 en het overgaan naar X ontstonden enkele problemen met Clapback Fury. Zo is bijvoorbeeld de gratis Twitter API (Application Programming Interface | Interface voor toepassingsprogrammering) waarvan het werk gebruik maakte in februari 2023 buiten werking gesteld en hebben maatregelen om nepaccounts tegen te gaan voor het kunstwerk nadelig uitgepakt. Een andere moeilijkheid zat in de broncode van de game. Het project is gemaakt in Unity, wat betekent dat er geen veranderingen meer gemaakt kunnen worden aan de originele broncode. Dit zorgt ervoor dat het kunstwerk niet makkelijk kan worden aangepast binnen de veranderende digitale wereld.
Klaar voor de toekomst?
In het proces van het onderzoek naar deze casestudy is een grondige analyse gemaakt van de game, waaronder de teksten, afbeeldingen en het geluid, en is de broncode uitgebreid onderzocht. Ondanks dat het niet is gelukt de kunstenaar te betrekken in dit proces, heeft LI-MA samen met de RCE enkele conserveringsstrategieën uitgewerkt, waarbij ook enkele dilemma’s opkwamen. Het zou mogelijk zijn om het kunstwerk weer berichten te laten sturen, ditmaal via X, maar daarvoor zal de broncode moeten worden herschreven. Een ethisch dilemma waarbij de zoektocht naar de authenticiteit en kern van het kunstwerk belangrijk zijn. Voor nu is ervoor gekozen de code nog niet te herschrijven. LI-MA heeft alle documentatie grondig geanalyseerd en zal deze samen met de digitale onderdelen van het kunstwerk toekomstbestendig beheren voor de RCE, waardoor het werk ooit wel weer online zou kunnen gaan. Voor nu is het kunstwerk uit te lenen, zij het in een offline versie waarbij wel gedanst, maar niet getweet wordt. Dat enkele wijzigingen binnen een machtig media bedrijf als Twitter/X zoveel impact hebben op een kunstwerk als dit versterkt op dit moment misschien eigenlijk alleen maar de boodschap van het kunstwerk over digitale vrijheid en onvrijheid.
Lees meer over deze en andere casestudies binnen het project op de website van LI-MA.
Het werk 'Clapback Fury' is onderdeel van een grotere schenking vanuit de Hartwig Art Foundation die in 2022 in de Rijkscollectie werd ingeschreven. Het Production-Collection fund van de stichting gaf een groep hedendaagse kunstenaars de mogelijkheid een ambitieus kunstwerk of project uit te werken. Dit resulteerde in een groep kunstwerken met een nauwe relatie tot de actualiteit en vaak met een sterke boodschap. Alle 14 werken uit deze schenking zijn beschikbaar voor bruikleen en te vinden op onze Beeldbank.