De herfst volgens Ria Rettich
Weblog
Rijkelijk gevulde fruitschalen, boeren die het land oogsten, een uitgebeend varken dat aan een slachtladder hangt; op klassieke allegoriestukken wordt de herfst veelal aangekondigd als een periode van overvloed. Dat de herfst tegenwoordig ook een melancholische associatie kent, benadrukt de Amsterdamse kunstenares Ria Rettich (1939-2006) met haar schilderij ‘Herfstdag’. Dit schilderij is opgeslagen in de Rijkscollectie en beschikbaar als bruikleen.
Een schril contrast
De Amsterdamse kunstenares Ria Rettich benadrukt met haar werk ‘Herfstdag’ dat de herfst tegenwoordig ook een melancholische associatie kent. Op dit schilderij staan twee figuren, een vrouw en een man, zitten deels ontkleed tegenover elkaar. De witgrijze achtergrond steekt scherp af. Een landschap met een paar bomen staat omgedraaid tussen hen in afgebeeld. De wereld staat letterlijk op zijn kop. Expressieve toetsen gekleurd in heldergroen en blauw tekenen de emoties in beide gezichten. De man lijkt zijn hand uit te steken, maar voelt in zijn lichaam dat het wellicht al te laat is. De liefde lijkt bekoeld, de laatste blaadjes zijn gevallen.
Spanningen en conflicten tussen man en vrouw, vaak geïnspireerd op situaties uit haar eigen omgeving, is een terugkerend thema in het oeuvre van Rettich. De emoties die er tussen mensen kunnen bestaan (liefde, haat, onverschilligheid), zijn terug te zien in de houdingen, gebaren, gelaatsuitdrukkingen en kleuren. De verf is heel direct aangebracht, impulsief vanuit het gevoel. Met name het werk dat Rettich vanaf eind jaren zestig maakt, kenmerkt zich door de combinatie van expressief getekende lijnen en duidelijk met de kwast aangebrachte felle popart-kleuren.
[De tekst gaat verder onder de afbeelding]
Expressieve kunstenares
Ria Rettich is geboren in 1939 in Amsterdam, waar zij opgroeit in een behoudend rooms-katholiek gezin. In 1947, nauwelijks twee jaar na de oorlog, is Rettich acht jaar oud en ontdekt zij dat het maken van tekeningen met een doos krijtjes een middel kan zijn om uitdrukking te geven aan haar eigen binnenwereld en chaotische gevoelens.
Niet geheel verrassend besluit Rettich om zich verder te ontwikkelen als kunstenaar en gaat in 1957 een studie volgen aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam. Een jaar later leert zij de Oostenrijkse kunstenaar Oskar Kokoschka (1886 – 1980) kennen tijdens een zomercursus in Salzburg. Hier leert Rettich dat het gaat om de ruimte tussen objecten, of tussen mensen, en het verleggen van grenzen. Aquarelverf was bij uitstek het medium om te oefenen, omdat dit een niet-dekkende manier van schilderen is waarbij correcties niet mogelijk zijn. De boodschap die Kokoschka aan Rettich meegeeft: ‘Schilderen is een schot, het is raak of niet.’
Dolle Mina
Als lid van de feministische actiegroep Dolle Mina sluit Rettich zich begin jaren 1970 geregeld aan bij protesten, waar Rettich met eigengemaakte protestborden een boegbeeld vormt. Rettich is zelf op dat moment moeder, bewust ongehuwd, van een 10-jarige zoon. Progressiviteit en vrijheid is voor haar belangrijk, en het provocerende culturele leven in Amsterdam biedt een thuishaven waar Rettich graag in verkeert. Als kunstenares krijgt zij de kans aan meerdere tentoonstellingen te kunnen bijdragen, waaronder 'Mooie Vrijheid!?' in 1970 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. In 1976 krijgt Rettich in Museum Fodor in Amsterdam een overzichtstentoonstelling. Tussen 1983 en 1985 is ze docente schilderkunst aan de Academie voor Kunst en Industrie (AKI) in Enschede. Rettich doet dit werk graag, ook omdat ze zich realiseert dat ze hiermee een voorbeeldfunctie heeft voor andere vrouwen .
Het schilderij ‘Herfstdag’ van Ria Rettich is aan te vragen als bruikleen uit de Rijkscollectie. Voor meer informatie over de beschikbaarheid kunt u contact opnemen met bruikleenservice@cultureelerfgoed.nl
Deze blog Kunstwerk van de Maand is geschreven door Gina Moen, conservator bruiklenen bij de RCE.