Agnieta Gijswijt, Zelfportret, 1898
Weblog
Agnieta Gijswijt maakte dit portretje in het jaar dat ze afstudeerde aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Het figuurtekenen had de toen 25-jarige kunstenaars nog niet helemaal onder de knie. Haar schedel is zo plat als een hoedenplank met daarop het hoedje. Ook kennis van het schildersmateriaal ontbrak nog enigszins: de verf heeft hier en daar zo’n sterk craquelé dat de lichtere laag van de grondverf erdoorheen schijnt. Dat is vooral zichtbaar op de revers van het jasje, alsof ze zijn geborduurd met gouddraad.
In de jaren die volgden ontwikkelde Gijswit zich tot een veelzijdig kunstenares. Ze beheerste diverse schilderstijlen, van strikt natuurgetrouw tot losjes impressionistisch, en schilderde behalve portretten landschappen, stillevens, dieren en stadsgezichten. Ook maakte ze grafiek en illustreerde ze het kinderboek Sprookjes van India (1904). Vooral haar portretten werden gewaardeerd, onder anderen door haar leermeester van de Rijksacademie August Allebé, met wie ze een vriendschappelijke relatie onderhield. Al snel na haar academietijd ging ze aan de slag als tekenlerares aan de Dagteeken- en Kunstambachtschool voor Meisjes in Amsterdam. Daarnaast genoot ze een actief kunstenaarsleven. Ze was lid van Arti et Amicitiae, nam tot 1958 bijna jaarlijks deel aan de tentoonstellingen van de kunstenaarsvereniging Sint Lucas, en maakte studiereizen naar het buitenland met haar schildersvriendinnen Lizzy Ansingh en Jo Stumpff. Als penningmeester was ze betrokken bij de organisatie van de grote feministische tentoonstelling De vrouw 1813-1913, waarvoor ze zelf ook werk had ingezonden.
In haar testament schonk ze achttien (zelf)portretten die nog in haar atelier stonden samen met andere beeltenissen van haar familieleden aan de Staat der Nederlanden. Blikt ze in dit portret nog wat onderzoekend de wereld in, in haar latere portretten kijkt ze blijmoedig en zelfbewust. Gijswijt was een onafhankelijke vrouw die leefde voor de kunst en als deskundig docente haar mooie vak doorgaf aan haar leerlingen.