Geld maakt niet gelukkig
Weblog
Dit stilleven van Lodewijk Bosch met geschilderde bloemenkleedjes in pasteltinten oogt lief en vrolijk. Het is een vanitasschilderij met een moraliserend verhaal. Het Latijnse woord vanitas verwijst in de kunst naar stillevens waarin de afgebeelde objecten de vergankelijkheid van aards bezit en het leven symboliseren. Maar hoe is dit te duiden in het stilleven van Bosch?
In het bovenste boek Le Sang du Pauvre (1908) noemt Léon Bloy het bloed van de armen het geld waarvoor men in de materialistische samenleving leeft en sterft. Hij vergelijkt dit geld met het bloed van Christus. Bosch refereert met de fles ook aan het bloed van Christus waarin de rode wijn tijdens de katholieke viering verandert. Hij verving de traditionele zilveren of gouden kelk door het symbool van vanitas, een leeg glas. De tabak verwijst als grondstof naar de aarde, en de uitgeblazen lucht van de pijp naar de hemel. De reflecties in de wijnfles met hoge ruiten en pilasters wijzen erop dat Bosch mogelijk een altaar in een kerk heeft geschilderd, waarop niet de Bijbel maar Le Sang du Pauvre centraal staat.
De verwijzingen naar de Franse literatuur zijn niet onverwachts. De geboren Amsterdammer had zo’n grote voorliefde voor Frankrijk dat hij in 1949 definitief naar Parijs vertrok. Hier maakte de autodidactische kunstenaar nog jaren talloze kleurrijke stillevens en gedetailleerde etsen van landschappen. De Rijksdienst heeft er honderden, in 1981 geschonken door zijn weduwe.
Gabriëlle Negrón, januari 2022