Veenweidebeheer in binnen- en buitenland

Duurzaam beheer van veenweidelandschappen

De beste manier om veenweidelandschappen te beheren en behouden, is door deze gebieden op de kaart te zetten. Zoals: 

• Het landschap in beeld houden door er initiatieven te vestigen voor circulaire landbouw, natuurontwikkeling en biodiversiteit. Die geven het gebied nieuwe economische waarde.
• Niet slechts op weidebeheer inzetten. Diverse beheervormen leveren samen meer biodiversiteit op, een gezonde landbouw en een rijkere beleving van het landschap.
• In nieuwe natuur investeren levert behalve meer biodiversiteit ook meer bezoekers op. Creëer bijzondere plekken om de natuur te beleven.
• Bodemdaling en CO2-uitstoot blijven beperkt door – zo mogelijk op Europees niveau afspraken te maken om – het grondwaterpeil te verhogen. Dat succes delen met burgers en betreffende overheden.
• De overheid kan overwegen om in de veenweiden CO2-uitstoot te belasten en CO2-reductie te belonen. Zo worden kosten en baten van het gebied goed verdeeld.
• De gebieden vanuit de steden goed bereikbaar maken met het openbaar vervoer.
• Boeren krijgen de ruimte voor natte akkerbouw, natte veeteelt en andere vormen van landbouw met behoud van veenpakketten. 
• Grassroots-beheer zorgt voor draagvlak en betrokkenheid van bewoners/gebruikers.
• Het oude gebruik herstellen om zomerse verdroging af te remmen door veenweiden in winter en lente onder water te houden.
• Het Engelse voorbeeld van recht van overpad volgen, evenals een publieksvriendelijke karakterisering van het landschap.
• Cultuurhistorie betrekken bij bodemdaling, omgevingsvisies, landschappelijke kwaliteit en voedsel- en energietransitie.

Voorbeelden uit Europa

Nederland: Laag Holland

Laag Holland is het waterrijke gebied dat zich ten noorden van Amsterdam tot voorbij de Beemster uitstrekt. Hier ligt van oudsher de nadruk op het waterbeheer van veenweiden. In Nederland gelden provinciale afspraken over waterlopen, openheid, veenpakketten en het behoud van karakteristieke verkavelingspatronen. De bescherming van weidevogels en dorpsgezichten ligt in landelijke wetgeving vast. Het beeld van koeien in de wei is populair, maar niet beschermd. De landschappelijke, historische en biodiversiteitswaarden worden meegewogen in de besluitvorming over energietransitie, klimaatadaptatie en woningbouw.

Nederland: Groene Hart

Het Groene Hart is het gebied te midden van de grote steden in de Randstad: Rotterdam, Den Haag, Leiden, Amsterdam en Utrecht. Door ontwatering is de veenbodem hier gedaald. Bestrijding van de schadelijke gevolgen vergt enorme uitgaven. Daarom is er nu een Regio Deal Bodemdaling Groene Hart. Hiermee pakken ze samen de bodemdaling aan: Rijksoverheid, 8 regionale overheden, agrarische sector, kennisinstellingen, bewoners en bedrijven. Door samen 20 miljoen euro te investeren in de uitvoering van 23 innovatieve experimenten. Dat kan ook voor andere plekken nuttige kennis en oplossingen opleveren.

Duitsland: Teufelsmoor en Eider-Treene-Sorge Gebiet

Het veenpakket herstellen. En moerasnatuur in verschillende ontwikkelingsfasen herstellen. Dat zijn de pijlers onder het beheer van de twee onderzochte Duitse gebieden. Regionale overheden werken er samen met gebruikers (jagers) en eigenaren (boeren) van de veenweidegebieden. Aan de rand van de gebieden zijn volop mogelijkheden voor wandel-, fiets- en kanorecreatie. Dat er veel waardering is voor de cultuurhistorische aspecten van het Teufelsmoor, zorgt weliswaar voor bescherming maar zonder wettelijke basis.

Frankrijk: Les Marais du Cotentin et du Bessin

Frankrijk gelooft in beheer op grassroots-niveau. Boeren en lokale ondernemers hebben er alle belang bij dat het gebied blijft zoals het is. Zij zijn dan ook zeer gemotiveerd om het lokale culturele erfgoed te beschermen, zoals de traditionele agrarische praktijk en de streekproducten die dat oplevert. Het cultuurlandschap is niet wettelijk beschermd. Er is ruimte voor experimenten met nieuwe beheervormen. Zo zijn er weiden met oude grassoorten die langdurig onder water staan en dit met een goede opbrengst overleven.

Engeland: Somerset Levels and Moors

Gebieden die na turfwinning vrijkomen, worden voor een prikkie opgekocht door natuurorganisaties. Doordat de ontwatering dan abrupt ophoudt, ontstaan er waterplassen in diepe petgaten. De beschadigde archeologie is dan niet meer te redden. Maar het veenpakket krijgt de kans om aan te groeien. Dankzij crowdfunding komen er informatiepunten die het landschap leesbaar maken. Dankzij het recht van overpad  zijn gebieden toegankelijk voor wandelaars. Het waterbeheer zet in op waterkwantiteit en –kwaliteit, zoals een hoger waterpeil in agrarische gebieden. Politiek is er geen draagvlak voor behoud van de veenweidegebieden, schaars bevolkt als ze zijn.