Archeologische verwachtingskaart Maasdal tussen Mook en Eijsden

De Archeologische verwachtingskaart Maasdal tussen Mook en Eijsden bestaat uit kaarten, achterliggende datasets en de bijbehorende verantwoording. Het gaat om:

• een (cumulatieve) verwachtings­kaart voor alle perioden (de alle-perioden-kaart);
• 4 periodekaarten met de archeologische verwachting voor 4 opeenvolgende perioden: jagers en verzamelaars, vroege landbouwsamenlevingen, late landbouwsamenlevingen en staatssamenlevingen. Elke kaart laat de verwachtingen zien voor verschillende typen vindplaatsen behorende tot 4 hoofdthema’s: wonen, begraven, economie en infrastructuur, en rituele praktijken. Voor de twee laatstgenoemde thema’s is bovendien onderscheid gemaakt tussen landgebonden en watergebonden archeologische resten;
• een nieuwe geomorfogenetische kaart van het Maasdal: de kaart toont  landschappelijke  eenheden die op verschillende wijzen zijn ontstaan (genese) en wat betreft vormkenmerken en reliëf van elkaar verschillen (geomorfologie);
• een cultuurhistorische laag met informatie over historisch-geografische punt-, lijn- en vlakelementen; 
• een laag historische kaarten met daarin de begrenzingen van de Kadastrale Minuutplans 1811-1832 met daaraan gelinkt de originelen in de beeldbank van de RCE en twee versies van de historische rivierkaarten (1ste druk 1830-1960 en de 2de herziening 1914-1961);
• drie verantwoordingsdocumenten met een wetenschappelijke onderbouwing;
• tabellen;
• andere digitale bijlagen.

Gezamenlijk bieden deze producten een overzicht van waar in dit deel van het Maasdal archeologische resten worden verwacht. Verder zijn ook kenmerkende cultuurhistorische elementen uit de nieuwe en moderne tijd in kaart gebracht.

Gebied

De kaarten bestrijken het volledige Maasdal vanaf Eijsden in het zuiden tot aan Mook en Cuijk in het noorden. In het noordelijke deel maakt ook een klein deel van Noord-Brabant deel uit van de kaarten. Het gebied omvat de Holocene dalbodem van de Maas en de aangrenzende randzones bestaande uit hoger gelegen terrassen van de Maas die ontstaan zijn aan het einde van de laatste ijstijd (ca. 15.000 – 10.000 jaar geleden). De kaart sluit bij Mook aan op de Verwachtingskaart uiterwaarden rivierengebied.

Wat levert het op

De kaarten zijn waardevrij: ze laten zien (op basis van huidige kennis) waar archeologische resten in het Maasdal verwacht worden, zonder daaraan waarde of beleid (wat is wel en wat is niet belangrijk) te verbinden. De kaarten hebben in eerste instantie een signalerende waarde. Wanneer grootschalige ingrepen in het Maasdal op stapel staan (bijvoorbeeld de aanleg van nevengeulen, weerdverlaging, dijkverplaatsingen, grind- of zandextractie), laten de kaarten zien in welke gebieden en zones de kans op het aantreffen van archeologische resten het grootst is. Op deze manier is het mogelijk om al in een vroegtijdig stadium, voorafgaande aan de planvorming, rekening te houden met archeologie.

Gemeenten kunnen de kaarten vrijblijvend gebruiken als aanvulling op de eigen beleids- en verwachtingskaarten en als input bij de herziening daarvan. De kaarten kunnen ook worden gebruikt als hulpmiddel bij het bepalen van methoden van Inventariserend Veldonderzoek gericht op het opsporen van archeologische vindplaatsen. Dit veldonderzoek is ook van belang voor het toetsen van de kaartbeelden.

Gebruik van de kaart

De kaarten zijn geschikt voor een brede doelgroep; van beleidsmakers werkzaam bij provincie en gemeenten, ontgronders tot (geo)archeologische professionals. Voor een overkoepelend beeld kan gebruik worden gemaakt van de (cumulatieve) alle-perioden-kaart, terwijl de 4 periodekaarten een meer gedetailleerd beeld geven van de (onderliggende) verwachtingszones per periode. De GIS-bestanden zijn vooral voor de wetenschappelijke professionals bedoeld. Op deze website zijn de volgende documenten onderaan deze pagina te downloaden:

• de alle-perioden-kaart;
• verwachtingskaarten voor 4 opeenvolgende perioden (periodekaarten);
• de nieuwe geomorfogenetische kaart;
• verantwoording methodiek en kaartbeeld;
• een toelichting op de legenda;
• beknopte verantwoording.

Een nieuwe versie van de volledige dataset (versie 1.3), waaronder twee verantwoordingsdocumenten (inclusief toelichting op de legenda’s van de kaarten), het technische document en de kaarten staan op de website van DANS.

Bronvermelding

Bij het gebruik van de kaarten dient u de volgende bronvermelding te plaatsen: R. Isarin, E. Rensink, R. Ellenkamp & E. Heunks 2015: Archeologische Verwachtingskaart Maasdal tussen Mook en Eijsden. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort. Op [datum] gedownload van www.archeologieinnederland.nl.

Bij gebruik van de cultuurhistorische kenmerkenkaart gaat het om de volgende bronvermeldingen: Popta, Y.T. van & S. Arnoldussen 2015: Van peilschaal tot steenfabriek. Cultuurhistorische elementenkaart uiterwaarden rivierengebied; Kuiper, E.W. 2016: Aanvulling en aanpassing dataset “Inventarisatie en digitalisatie binnen cultuurhistorie binnen uiterwaarden van het rivierengebied”.

Door wie

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Rijkswaterstaat-De Maaswerken zijn de opdrachtgevers voor de kaarten. De kaarten zijn het resultaat van ateliersessies waaraan fysisch geografen en archeologen werkzaam bij diverse archeologische bedrijven en bij de RCE hebben deelgenomen. De kaart is vervaardigd in het kader van de Visie Erfgoed en Ruimte; programma Eigenheid en Veiligheid cultuurhistorie in wateropgaven. 
De cultuurhistorische inventarisaties zijn uitgevoerd door de Rijksuniversiteit Groningen en Kuiper Cartografie, waarna de RCE de bestanden heeft bewerkt en als aparte cultuurhistorische laag heeft toegevoegd aan de Archeologische Verwachtingskaart Maasdal.