Ontzorgingsprogramma: Huize Akerendam Beverwijk

Buitenplaats Akerendam werd in 1636 gebouwd. De eerste bewoner was de Amsterdamse regent Jan Bicker, en daarna volgden nog verschillende andere regentenfamilies. Begin twintigste eeuw lieten de laatste bewoners, de drie kinderloze zussen Sluyterman van Loo, in hun testament het huis en het park van de buitenplaats na aan een stichting. Het huis zou in het vervolg onderdak verschaffen aan ‘oudere dames van onbesproken gedrag en van protestantse huize.

Twee taken

Het huis bleef in gebruik als ouderenwoning tot eind jaren tachtig van de vorige eeuw. Toen bouwde de stichting op het terrein een wooncomplex voor ouderen. In de jaren negentig werd het grote huis flink gerestaureerd. De kamers op de begane grond werden in oude sferen hersteld tot stijlkamers en de keuken naar beneden verplaatst. De stichting nam de eerste en tweede verdiepingen in gebruik als kantoorruimte. Dankzij de huurinkomsten van het wooncomplex werd een fonds opgezet dat initiatieven voor ouderen ondersteunt. De stichting heeft nu twee taken: het in stand houden van de buitenplaats en het bevorderen van initiatieven voor ouderen. Mooi om dat te kunnen doen vanuit het huis waar het allemaal begon.

Zoektocht

We vroegen ons af: wat kunnen we doen als we goed willen zorgen voor het monument, de toekomst van de buitenplaats veiligstellen en willen zorgen voor het klimaat? Om de energiekosten te drukken, verwarmen we niet steeds alle ruimtes. Op de begane grond, waar we het bijzondere interieur willen beschermen, hebben we een klimaatsysteem dat zorgt voor een constante temperatuur en ventilatie. We zochten al langer een passende oplossing voor het enkel glas in de vensters. We wilden die ingreep integraal met andere duurzaamheidsmaatregelen uitvoeren, maar vonden het moeilijk de consequenties te overzien. Zo kwamen we uit op het Ontzorgingsprogramma.

‘Bij dit project komen heden, verleden en toekomst samen’

Scenario’s

Na enkele gesprekken kozen we voor TPAHGA-architecten als duurzaamheids(DuMO)-adviseur. Zij gaven ons een mooi doorkijkje van de mogelijkheden en de financiële middelen. Daarbij namen ze zowel het huidige als het toekomstige, meer intensieve gebruik mee; we willen hier namelijk vaker maatschappelijke activiteiten gaan houden. De architect berekende mogelijke energiebesparingen, adviseerde passende oplossingen en leverde scenario’s, afhankelijk van het gebruik van het pand en onze klimaatambities.

Aquathermie

Daarbij keken ze breed naar het terrein en zijn mogelijkheden. Eigen opwekking van energie is bijvoorbeeld mogelijk door aquathermie, dankzij onze grote vijver, de grachten en ons hemelwaterafvoer. Daarmee zouden we ons pand kunnen verwarmen. Op de bijgebouwen elders op het terrein kunnen zonnepanelen geplaatst worden. Ter inspiratie hebben we met de architect een werkbezoek gebracht aan het Pieter Teylers Huis, een organisatie die al ver is met verduurzaming. Daar zagen we oplossingen met veel respect voor monumentale waarden. Ik vond het bijvoorbeeld mooi om te zien dat er in de omtimmeringen rondom de verwarming ook ventilatie mogelijk was.

Stijlkamers

Het advies bestaat uit lage temperatuurverwarming met warmtepomp. Helaas bieden de stijlkamers minder goede isolatiemogelijkheden, omdat we er geen voorzetwanden kunnen plaatsen. Boven kan dat wél: daar kunnen we het hele pakket van isolatie, ventilatie en hybride verwarming toepassen. Dat is wenselijk vanwege het klimaat, maar ook vanwege het comfort: ’s zomers kan het op de werkplek erg warm worden, ’s winters erg koud. We hebben eigenlijk twee verschillende opgaven: de stijlkamers met hun incidentele gebruik en historie, en de verdiepingen, waar we een evenwicht willen vinden tussen duurzaamheid en comfort, om ook toekomstig gebruik mogelijk te houden.

Glasisolatie

Voor de glasisolatie stelt het advies monumentenglas voor. De vraag is of we dat overal willen, of alleen in de stijlkamers. We hebben nét alle vensters laten schilderen. Dat zou dan opnieuw moeten, wat een heftige investering is. Voorzetramen zijn minder mooi. Bovendien kun je de ramen dan niet meer openen, en is er extra ventilatie nodig. Vacuümglas isoleert het beste, maar daar zitten weer lelijke puntjes in. De keuze voor de juiste glasisolatie is dus nog best een lastig vraagstuk.

Actie

Het bestuur moet nu besluiten hoe we verder gaan. Waarschijnlijk willen we ook van de tweede stap van het Ontzorgingsprogramma, de begeleiding, gebruikmaken. Er moet een omgevingsvergunning worden aangevraagd en gesprekken gevoerd met de gemeente. We hebben al met een schuin oog gekeken naar de subsidiemogelijkheden. Het fijnste aan het duurzaamheidsadvies van een gespecialiseerde partij met veel ervaring, is dat je sneller tot actie overgaat. Ook de bijdrage in de kosten scheelt. Het is een leerzaam traject, waar zowel grote als kleine maatregelen bij komen kijken en heden, verleden en toekomst samenkomen. Dat maakt het tot een uitdagende puzzel.