Conserveer de toekomst – hernieuwde interesse in het ambacht wecken
Vrijwel alles wat we vandaag de dag eten is op verschillende manieren fabrieksmatig geconserveerd. Vroeger werd dit ook gedaan, maar dan thuis in eigen keuken. Je eigen voedsel wecken, drogen of inmaken was een ambacht. Kennis over de juiste technieken en materialen werd van generatie op generatie doorgegeven. Tegenwoordig leeft het kleinschalig conserveren weer op, mede dankzij de interesse in duurzaamheid. ‘Conserveer de toekomst’ wil het conserveren als ambacht behouden, overdragen en versterken.
Kelders vol versierde weckpotten
Pascal Gelling is initiatiefnemer van ‘Conserveer de toekomst’. Sinds 2011 is hij onder ander bezig met wecken; een techniek waarbij etenswaren in weckpotten wordt gestopt om deze vervolgens onder te dompelen in kokend water. Zo verdwijnt de lucht uit de pot en blijft het voedsel jaren goed. “Vroeger kon je in bijna elke kelder wel weckpotten vinden”, vertelt Gelling. “Met deze conserveringstechniek kon je de winter makkelijker doorkomen en je had zo altijd genoeg eten in huis als er onverwachts bezoek kwam.” Door de opkomst van de supermarkt en vriezer was het conserveren voor veel mensen geen noodzaak meer. Het beeld van volle kelders met sierlijke weckpotten gesorteerd op kleur verdween. De weckpotten van grootouders belandden in de glasbak. Het materiaal, de technieken en het ambacht leken hiermee als erfgoed te verdwijnen.
“Vooral jongeren hebben de laatste tijd veel meer interesse in duurzaamheid. Ze willen terug naar de basis.”
Gelukkig is een nieuwe interesse ontstaan in het conserveren, merkt Gelling op: “Mensen zijn heel lang gefocust geweest op steeds maar luxer en moderner, maar vooral jongeren hebben de laatste tijd meer interesse in duurzaamheid. Ze willen terug naar de basis, beginnen een moestuin, eten lokale producten en bewaren voedsel liever niet in plastic. Dan kom je al gauw uit bij de manier waarop het vroeger ging.” Gelling besloot onderzoek te doen naar de bestaande conserveringsgemeenschap. Hij vroeg hiervoor een ontwikkelsubsidie aan bij het Fonds voor Cultuurparticipatie. Dit fonds stimuleert mensen zoals Gelling om cultuur voor iedereen toegankelijker te maken. Onder cultuur valt ook immaterieel erfgoed, zoals conserveringstechnieken.
Kennis overdragen
Gelling stelde een enquête op die door zeshonderd mensen werd ingevuld. “Hieruit kwam naar voren dat er nog een hoop kleine eilandjes zijn binnen de conserveringsgemeenschap. Veel mensen die conserveren doen het tot nu toe alleen, maar willen eigenlijk wel samenwerken. Ze willen nieuwe dingen leren of juist kennis overdragen”, vertelt Gelling. De resultaten van zijn onderzoek deelde hij weer met de gemeenschap. Hij gaf ze tips hoe ze het ambacht en de kennis konden overgedragen. Met de subsidie van het fonds wil Gelling een leerschool of ambachtsgilde oprichten om de gemeenschap hechter te maken en het ambacht van conserveren een toekomst te geven. “Dankzij de regeling kunnen mensen uit de gemeenschap samen worden gebracht met een tijdschrift, website of gilde, en wordt kennis overdragen. Dat is heel belangrijk, want anders sterft het erfgoed uit.”
Door de toekenning van de subsidie en het Verdrag van Faro krijgt Gelling erkenning. “Faro richt de aandacht op dit erfgoed en laat zien dat het kan bijdragen aan de maatschappij. Dat geeft de beoefenaars een steuntje in de rug.” Met zijn onderzoek laat Gelling zien dat mensen nog volop wecken, drogen en inmaken. De uitdagingen liggen in het behouden en overdragen van dit erfgoed zodat deze kennis ingezet kan worden voor een duurzame toekomst.
Waarom past ‘Conserveer de toekomst’ bij het Verdrag van Faro?
Volgens het Verdrag van Faro bepaalt het individu wat cultureel erfgoed is en wat erfgoed kan betekenen voor erfgoedgemeenschappen en maatschappelijke ontwikkelingen. ‘Conserveer de toekomst’ grijpt het actuele duurzaamheidsvraagstuk aan om het ambacht van conserveren te onderzoeken. Gelling brengt met zijn project de huidige erfgoedgemeenschap in kaart en wil met zijn subsidie de conserveringsgemeenschap dichter tot elkaar brengen. Niet alleen door technieken – het immateriële erfgoed – over te brengen, maar ook door het belang van het juiste materiaal te benadrukken. Het eeuwenoude ambacht van conserveren blijft zo bestaan.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Faro
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ziet projecten en initiatieven als 'Conserveer de toekomst' als voorbeeld van de Faro-werkwijze. Het Verdrag van Faro stelt niet het erfgoed maar de mens centraal en draagt als titel 'de waarde van erfgoed voor de samenleving'. De RCE is van mening dat participatie en initiatieven uit de samenleving een vanzelfsprekend onderdeel van de erfgoedpraktijk moeten zijn.