Hop van Altena – van een hof vol hop tot gebrouwen bier
De stichting Hop van Altena brengt de inwoners van de – qua oppervlak – grootste gemeente van Noord-Brabant samen door één gemene deler: het eeuwenoude hopverleden van deze regio die grenst aan de Biesbosch. Initiatiefnemer Ronald van den Ende zorgt voor alles wat nodig is om hop te verbouwen, inwoners uit de dorpskernen zorgen voor onderhoud- en oogst van de hop. Het Altenabier is een brouwsel van educatie, landschapsbeheer, behoud van cultuur en bovenal van verbinding.
Van vroeger tot nu
De regio Altena is altijd al een belangrijke hop- en bierproducent geweest. Woudrichem heeft zelfs sinds haar ontstaan in de 9e eeuw bierbrouwerijen gehad. In de 12e eeuw werd drank in onze gouw als eerste plek ter wereld belast. Van den Ende weet inmiddels alles over de hopgeschiedenis van zijn woonplaats: “Vroeger kwamen er hier vanaf de 15e tot ongeveer de 18e eeuw mensen van heinde en verre naartoe om hop te plukken. Dat werd altijd afgesloten met een hopfeest.” Zo vierde de gemeenschap samen het einde van de oogst.
"Het is iets wat ons verbindt, wat je met elkaar weer levend gaat maken."
Toen de gemeente Altena in 2019 ontstond bij een gemeentelijke herindeling, bedacht Van den Ende hoe hij de inwoners van deze gemeente met grote cultuurverschillen kon verbinden. “Je hebt Werkendam, Wijk aan Aalburg en Woudrichem. De Biblebelt loopt erdoorheen, maar er zijn ook kunstenaars en vrijzinnigen. Als dat soort gemeenten samengevoegd worden, weet je dat het vaak strijd oplevert.” Dit wilde Van den Ende voorkomen door het bier- en hopverleden te omarmen in een gemeenschappelijk model, waar je aan kunt meedoen ongeacht waar je vandaan komt. Dat werd het project Hop van Altena. “Het is iets wat ons verbindt, wat je met elkaar weer levend gaat maken. Je hebt een verbinding met vroeger en je werkt samen aan de geschiedenis van het eiland.”
[De tekst gaat door onder de foto's]
Educatie en landschapsbeheer
Wat doet Hop van Altena precies? Van den Ende legt uit: “Het model is heel simpel. We willen zoveel mogelijk, naar middeleeuws model, hophoven creëren. Wij zorgen voor het hof, de paal, de hopplantjes, het bord waarop staat dat je onderdeel bent van Hop van Altena, informatie en educatie. Mensen moeten het hof met elkaar dan zelf onderhouden.” Praktische zaken zoals hoe je mest, waar je knoopjes legt en hoe je omgaat met plagen en insecten leren mensen van elkaar. Daarnaast organiseert Hop van Altena regelmatig lezingen. Bijvoorbeeld over het ontstaan van het landschap. Van het hop laat de stichting bier brouwen bij de lokale brouwer. De hophoven verkopen dat en van de opbrengsten onderhouden ze de hoven. Als er geld overblijft, kunnen de vrijwilligers zelf iets doen voor hun gemeenschap.
150 vrijwilligers
Inmiddels heeft Hop van Altena 32 hophoven en doen meer dan 150 vrijwilligers uit 19 van de 21 dorpskernen mee. Het gebrouwen bier komt met hulp van een plaatselijke zorgboerderij, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de flessen etiketteren, in de supermarkt te staan. De stichting krijgt ook hulp van de gemeente, Brabants Landschap en het Coöperatiefonds van de Rabobank. Hierdoor kan Hop van Altena bijdragen aan duurzaam landschapsbeheer. Van den Ende: “In de middeleeuwen – en nu nog steeds – gebruikte men palen waar de trossen hop aan groeien. Wij gebruiken daar nu bijvoorbeeld essenbomen voor.” Zo krijgen dode bomen op het eiland een tweede leven door er palen van te maken.
Waarom past Hop van Altena bij het Verdrag van Faro?
Het Verdrag van Faro benadrukt de maatschappelijke en verbindende waarde van cultureel erfgoed en het belang van deelname door de samenleving. Hop van Altena zorgt ervoor dat inwoners uit de vele dorpskernen in de gemeente Altena samenkomen en iets doen wat ze in deze regio al eeuwenlang doen: hop verbouwen en bier brouwen. Alles wordt uitgevoerd op een zo duurzaam mogelijke manier, volgens de gebruiken van vroeger en met het oog op het beheer van landschap en natuur. Een sociaal en cultureel geheel met het oog op verbinding, educatie en behoud van erfgoed.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Faro
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ziet projecten en initiatieven als Hop van Altena als voorbeeld van de Faro-werkwijze. Het Verdrag van Faro stelt niet het erfgoed maar de mens centraal en draagt als titel 'de waarde van erfgoed voor de samenleving'. De RCE is van mening dat participatie en initiatieven uit de samenleving een vanzelfsprekend onderdeel van de erfgoedpraktijk moeten zijn.