Verhaal tussen Maas en Waal – het rijke verleden belichten
Het Land van Maas en Waal is een regio vol historie. Het leven was er lang goed, maar vanaf 1600 veranderde het in een arm, achtergesteld gebied. Het tij is intussen gekeerd. Het initiatief Verhaal tussen Maas en Waal belicht het verleden van de regio. Het stimuleert inwoners om de rijke geschiedenis van het gebied naar boven te halen, zodat ze er trots op kunnen blijven. De verhalen worden online verzameld en gedeeld, met elkaar en de buitenwereld.
Verhalen over voorspoed en tegenslag
De Maas en de Waal zijn kronkelende rivieren die al eeuwenlang voor vruchtbare gronden zorgen. Jagers-verzamelaars maakten dankbaar gebruik van het land tussen Maas en Waal, het vele wild en de vissen die er in overvloed te vinden waren. Door het opgehoogde land konden boeren hier permanent wonen. Later vonden ook de Romeinen en kloosterlingen hun weg naar het gebied en werden er steeds meer dorpen gebouwd. Het werd een regio van rijkdom en voorspoed, maar tegenslagen volgden.
Door de dijken steeds te verhogen creëerden de inwoners hun eigen ondergang. Dijkdoorbraken hadden ernstige gevolgen, velen vertrokken. Daarnaast zorgde de Tachtigjarige Oorlog voor veel slachtoffers. Rond 1600 raakte de regio in verval. De grond was weinig vruchtbaar meer en de boeren die nog grond bezaten werden uitgekocht. De kerk en rijke heren hadden het er voor het zeggen. Het werd een geïsoleerd gebied.
“Gezien de compactheid van het gebied moet er één verhaal komen over het rijke verleden en de ontwikkelingsmogelijkheden.”
Pas rond 1900 kwam de regio uit isolatie. Toch bleef het een versnipperd gebied en ging onderling contact vaak stroef. Tegenwoordig bestaat het Land van Maas en Waal uit zes gemeenten, die weer bestaan uit verschillende steden en dorpjes met soms maar 1.000 inwoners. Hoe zet je de regio positief op de kaart en breng je mensen met elkaar in contact? Arnold de Kock – een van de initiatiefnemers van het project – ging op zoek naar een antwoord hierop. “Elke gemeente heeft zo zijn eigen verhalen over het gebied. Gezien de compactheid van het gebied vinden we dat er één verhaal moet komen over het rijke verleden en de enorme ontwikkelingsmogelijkheden. Dat we overgelukkig zijn hier tussen het water, en dat de tijd van armoede en ellende voorbij is.”
Inwoners laten vertellen
Tijdens meedenk-middagen konden inwoners hun verhalen delen. “Daar zijn allerlei ideeën uit voort gekomen. Verhalen over het landschap, bijvoorbeeld de dijken en het temmen van de rivieren. Of verhalen over de heersers van vroeger of de eerste stoomtram die dwars door de regio reed. Uiteindelijk hebben we met het team bepaald dat vijftig verhalen verder uitgewerkt worden.” De inwoners gaan hier zelf mee aan de slag. Een redactie en een historische commissie begeleiden de vrijwilligers. Historici onderzoeken de geschiedenis en bewaken of het verhaal ook feitelijk klopt. Dertig regionale erfgoedinstellingen zoals stichtingen en musea werken samen aan het project. Erfgoed Gelderland heeft een adviserende rol in het voortraject. De verhalen staan sinds 2020 op de website Verhaal tussen Maas en Waal. Ze zijn op een interactieve manier te lezen en hebben als overkoepelende thema’s landschap, macht en economie.
Rijke geschiedenis
De website wordt na de eerste vijftig verhalen nog steeds door vrijwilligers aangevuld, vertelt De Kock: “Iedereen die iets wil delen, kan dat doen. We vragen nadrukkelijk aan mensen om hun interessante verhalen te vertellen.” Dit kunnen persoonlijke verhalen zijn, maar ook verhalen over de rijke geschiedenis van de gemeenten. Bijvoorbeeld het verhaal van patriot en grondlegger van de democratie Joan Derk van der Capellen tot den Pol, die zijn pamflet ‘Aan het volk van Nederland’ in Appeltern schreef. Dankzij de website ontstaat er een ander, positief beeld van de regio. De verhalen enthousiasmeren inwoners op zoek te gaan naar hun verleden. De versnipperde gemeenten komen dichter tot elkaar. “Men heeft de regio altijd als achterstallig ervaren. Met deze verhalen zeggen we ‘het is hier prachtig en zeer de moeite waard.’ Het is beter dan vroeger en daar mag je best trots op zijn.”
Waarom past Verhaal tussen Maas en Waal bij het Verdrag van Faro?
Het Verdrag van Faro stelt dat iedereen moet kunnen genieten, bijdragen en deelnemen aan cultureel erfgoed. Het Verhaal tussen Maas en Waal laat inwoners hun eigen geschiedenis vertellen. De inwoners gaan zelf op onderzoek uit en kloppen vaak aan bij erfgoedinstellingen in de buurt. De verzamelde verhalen zijn voor iedereen online te lezen en er worden nog altijd nieuwe geschreven. De versnipperde regio wordt dichter tot elkaar gebracht door deze gezamenlijke geschiedschrijving. De rijke historie zet het gebied in een positief licht.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Faro
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ziet projecten en initiatieven als het Verhaal tussen Maas en Waal als voorbeeld van de Faro-werkwijze. Het Verdrag van Faro stelt niet het erfgoed maar de mens centraal en draagt als titel 'de waarde van erfgoed voor de samenleving'. De RCE is van mening dat participatie en initiatieven uit de samenleving een vanzelfsprekend onderdeel van de erfgoedpraktijk moeten zijn.