Limes
De noordelijke grens van het Romeinse Rijk – de Limes – sneed dwars door ons land en volgde de loop van de Nederrijn-Oude Rijn. De Romeinen waren de eersten die voor militaire doeleinden grootschalig in het Nederlandse landschap ingrepen.
De Limes
De Rijn (de huidige Oude Rijn, Kromme Rijn en Nederrijn) was onderdeel van de noordgrens van het Romeinse rijk. Om de grens te beschermen bouwden de Romeinen er forten (castella), met daartussen wachttorens. Vanaf de huidige Duitse grens tot aan de Noordzee verschenen in totaal 19 forten, verbonden door een doorgaande landweg. Ook langs de Noordzeekust werden forten gebouwd. Tevens werden verschillende kanalen gegraven en havens aangelegd. De aanwezigheid van duizenden soldaten bracht een enorme economische activiteit teweeg in het grensgebied. Rond de forten ontstond een bloeiende economie met dorpen (vici) met ambachtslieden, handelaren en gezinnen van soldaten. Verschillende Nederlandse steden en dorpen, zoals Alphen aan de Rijn, Nijmegen, Utrecht en Woerden, staan op of nabij resten van Romeinse forten.
Cultuurhistorische betekenis en de rol van de RCE
Nadat de Romeinen rond 400 vertrokken, raakten de Limes in verval. In de loop der tijd zijn de resten van forten, wachttorens, dorpen en havens met klei bedekt. Deze resten zijn vaak goed bewaard gebleven. Andere zijn onder bebouwing terecht gekomen of door de rivieren of zee weggespoeld. De rol van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ligt vooral in het aanwijzen en beschermen van Romeinse resten. En in het meedenken bij de inrichting en het zichtbaar maken van dit erfgoed. Tegenwoordig zijn delen van de Romeinse Limes beschermd als archeologische monumenten. In 2021 is de Limes aangewezen als UNESCO werelderfgoed.
Op verschillende plaatsen is de Limes opnieuw zichtbaar gemaakt. Bijvoorbeeld in de vorm van houten wachttorens
Sporen in het landschap
Hoewel sporen van de Limes nog altijd aanwezig zijn, is dit meestal niet terug te zien in het landschap. Veel van de resten bevinden zich nog onder de grond. In Utrecht kun je in bezoekerscentrum DOMunder afdalen om er de resten van het Romeinse fort op het Domplein te bekijken. Veel van de opgegraven archeologische vondsten opgegraven zijn te zien in diverse Nederlandse musea. Zo herinneren de vele opgegraven schepen (met namen als de Zwammerdam 6, De Meern 1 en Woerden 7) aan de Romeinse bedrijvigheid op en rond het water in de grensstreek.
Op verschillende plaatsen is de Limes opnieuw zichtbaar gemaakt. Zoals de reconstructie van een houten wachttoren in Vechten bij Bunnik, Park Matilo in Leiden-Roomburg, de Romeinse weg bij Valkenburg (Zuid-Holland) of in het bestratingspatroon van het Domplein.
Meer informatie
Op romeinen.nl is veel informatie over de Limes te vinden. Onder meer een kaart met per locatie informatie en vondsten.