Nieuwe Hollandse Waterlinie
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een 19e- en 20e -eeuws netwerk van inundatiegebieden, forten en verdedigingswerken. De Stelling van Amsterdam is er een onderdeel van. Samen moesten zij West-Nederland beschermen tegen aanvallen uit het oosten. Tot de dag van vandaag is deze structuur bepalend voor het landschap en zijn veel bouwwerken van de linie nog altijd te zien.
Een nieuwe Hollandse Waterlinie
Aan het begin van de 19e eeuw kreeg de Hollandse Waterlinie (nu bekend als Oude Hollandse Waterlinie) een opvolger. Deze Nieuwe Hollandse Waterlinie ligt oostelijker, zodat ook de stad Utrecht binnen de linie kwam te liggen. En de nieuwe ligging van de 85 kilometer lange linie had nog een reden. Door de afstand tussen de linie en de steden te vergroten, was de verdediging beter bestand tegen moderne aanvalswapens.
De Stelling van Amsterdam
Als extra rugdekking werd aan het einde van de 19e eeuw de Stelling van Amsterdam opgetrokken. Bij een vijandelijke aanval zou de Nederlandse regering zich kunnen terugtrekken in Amsterdam. Om de hoofdstad liggen in een cirkel van 135 kilometer tientallen forten, dammen en sluizen. Deze zijn onderling verbonden door dijken en liniewallen die het mogelijk maakten om het omliggende terrein binnen 48 uur onder water te zetten.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is vandaag de dag nog altijd bepalend voor het landschap
Unieke combinatie van landschap en bouwwerken
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is vandaag de dag nog altijd bepalend voor het landschap. Vanwege de verplichting om het schootsveld vrij te houden mocht er niet gebouwd worden en bleef het landschap rond de linie lang open. Naast de grote forten bestaat de linie grotendeels uit kleine werken: kazematten, groepsschuilplaatsen, sluizen, stuwen, tankversperringen en drinkwaterreservoirs. De cultuurhistorische waarde van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zit in de unieke combinatie van deze bouwwerken en het open landschap van inundatievelden en schootsvelden.
Bescherming als rijksmonument
Eind jaren negentig van de vorige eeuw brak het besef door dat de linie een landschappelijk unicum is en als één geheel moet worden gezien. Om de Nieuwe Hollandse Waterlinie zo goed mogelijk te kunnen behouden, hebben de tientallen forten en honderden afzonderlijke bouwwerken als geheel de rijksmonumentenstatus gekregen.
Internationale erkenning
De waarde van de linie is ook internationaal erkend: in 1996 wees UNESCO de Stelling van Amsterdam aan als werelderfgoed. In 2021 volgde de uitbreiding met de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Samen hebben de stelling en linie onder de naam 'De Hollandse Waterlinies' de status van werelderfgoed.
