Een monitor voor ons landschap
Tijdens de landelijke NOVI-Conferentie is de Monitor Landschap gepresenteerd. In de Nationale Omgevingsvisie is vastgelegd dat bij ontwikkelingen de kwaliteiten van een gebied centraal moeten staan. Op die manier werken we aan een landschapsinclusief omgevingsbeleid. De Monitor Landschap is een van de instrumenten die hier aan bij gaat dragen.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Het Kadaster, LandschappenNL en Wageningen University & Research ontwikkelden deze monitor in opdracht van de ministeries van BZK (Binnenlandse Zaken), OCW (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en LNV (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit).
De afgelopen jaren is er steeds meer maatschappelijke en politieke aandacht voor landschappelijke kwaliteit. Het in onze samenleving zo gewaardeerde gevarieerde Nederlandse landschap staat onder druk. De zorgen over teloorgang en verschraling van ons landschap nemen toe, terwijl de waardering voor ons landschap alleen maar groter wordt. Het bevat zichtbare sporen van ons verleden en geeft ons een gevoel van verbondenheid. De vraag hoe we ons landschap herkenbaar en aantrekkelijk houden wordt steeds evidenter.
Ruimtelijke transities en opgaven
De urgentie om te werken aan een leefomgeving waarin landschappelijke kwaliteiten centraal staan wordt versterkt door de grote ruimtelijke transities en opgaven waar we de komende jaren voor staan. Zoals de bouw van mogelijk een miljoen woningen en het grootschalig opwekken van nieuwe energie. Maar ook het versterken van de natuur en circulair maken van de landbouw. Er wordt meer en meer gebouwd in landelijk gebied, van zonneparken tot megastallen terwijl karakteristieke landschapselementen zoals houtwallen verdwijnen.
[Tekst gaat verder onder de animatie]
In onze samenleving is veel waardering voor het gevarieerde Nederlandse landschap. Het bevat de zichtbare sporen van het verleden, en geeft ons een gevoel van verbondenheid. Het is belangrijk voor onze kwaliteit van leven en het vestigingsklimaat van bedrijven en daarmee voor onze economie. Maar het landschap staat onder druk.
Zo wordt er meer en meer gebouwd in landelijk gebied, van woningen en distributiecentra tot zonneparken en megastallen. Landbouwgrond wordt geëgaliseerd, karakteristieke houtwallen verwijderd en sloten gedempt. Teloorgang en verschraling van ons landschap ligt op de loer.
De afgelopen jaren is er steeds meer maatschappelijke en politieke aandacht voor landschappelijke kwaliteit gekomen. Dit wordt versterkt door de grote ruimtelijke transities en opgaven die de komende jaren op de agenda staan en van grote invloed gaan zijn op de schaarse ruimte die we hebben.
Het gaat bijvoorbeeld om de bouw van misschien wel een miljoen woningen, het grootschalig opwekken van hernieuwbare energie, het meer circulair maken van de landbouw en het versterken van de natuur.
Hoe zorgen we ervoor dat ons landschap herkenbaar en aantrekkelijk blijft?
In de Nationale Omgevingsvisie is vastgelegd dat bij ontwikkelingen de kwaliteiten van een gebied centraal moeten staan. Op die manier werken we aan een landschapsinclusief omgevingsbeleid.
De Monitor Landschap is een van de instrumenten die is ontwikkeld om hier aan bij te dragen. Met de monitor worden de veranderingen van ons landschap in beeld gebracht. Dit gebeurt aan de hand van zes indicatoren: bebouwing, landgebruik, openheid, opgaand groen, historische lijnelementen en reliëf.
In de Monitor Landschap is nu de nulsituatie vastgelegd van alle indicatoren. Door jaarlijks de nieuwe metingen te vergelijken met het jaar ervoor, kunnen we de veranderingen volgen. De mate van verandering tussen twee jaren geven we landsdekkend weer voor ieder vak van 500 bij 500 meter.
Wat gaat de Monitor Landschap bijdragen?
Met de monitor worden de veranderingen van ons landschap in beeld gebracht. Dit gebeurt aan de hand van zes indicatoren: bebouwing, landgebruik, openheid, opgaand groen, historische lijnelementen en reliëf. In de Monitor Landschap is nu de nul-situatie vastgelegd van alle indicatoren. Door jaarlijks de nieuwe metingen te vergelijken met het jaar ervoor, kunnen we de veranderingen volgen. Zo beschikken we de komende jaren over objectieve en telkens actuele informatie over de veranderingen van het landschap. Hiermee kunnen betrokkenen en beslissers het inhoudelijke gesprek voeren: hoe ontwikkelt het landschap zich? En hoe maken we de juiste keuzes? Ook kan achteraf worden teruggekeken wat de effecten in het landschap zijn geweest van genomen besluiten en kan het beleid eventueel worden aangepast.
Duiding en advisering
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) gaat de gegevens vanuit de Monitor Landschap duiden. Elke twee jaar verwerkt het PBL dit in de NOVI rapportage, waarin de ‘staat van het landschap’ wordt opgenomen. In het tussenliggende jaar geeft het PBL een uitgebreidere landschapsrapportage uit, waarin wordt ingegaan op een specifiek ruimtelijk thema.
Bouwen aan een duurzame leefomgeving
Tijdens de eerste NOVI-Conferentie, georganiseerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en partners, zijn deelnemers bij elkaar gekomen die betrokken zijn bij de inrichting van de schaarse ruimte in Nederland. Naast de Monitor Landschap komen meerdere voorbeelden aan bod uit de uitvoeringspraktijk en worden ook andere instrumenten gepresenteerd, zoals de landschappelijke structuurdragers en de monitor voor het kustpact.
De Monitor Landschap is te vinden op www.monitorlandschap.nl.
