Het landelijk gebied is grotendeels vormgegeven door de landbouw. De invloed hiervan is zo groot dat deze functie – ook eeuwen na ontginning en periodes van wisselend gebruik – nog steeds de aanblik van het Nederlandse landschap bepaalt. Nu de landbouw verandert, beweegt het landschap mee.
Landelijk gebied in beweging
Zo'n 20.000 km² van Nederland is landbouwgrond – ruim 60% van de totale oppervlakte. Onze landbouw produceert onder meer bloemen, zuivel, vlees, groenten en fruit. Dit gebeurt op een hoogwaardige, rationele en vaak intensieve manier, waarbij het landoppervlak optimaal benut wordt. Bodemdaling en bodemkwaliteit, volksgezondheid en biodiversiteit stellen steeds meer eisen aan de wijze waarop landbouw bedreven wordt. Sommige boeren combineren een andere aanpak van het boerenbedrijf met nieuwe inkomstenbronnen. Zoals kleinschalige productie met natuurbeheer en recreatie.
Gebiedsfuncties
Landbouw is niet de enige functie van het landelijk gebied. Er wordt gewoond en gerecreëerd, natuur beheerd, energie geproduceerd en geld aan toerisme verdiend. Het verschillend gebruik was vroeger al herkenbaar in ons landschap. Eeuwenlang wissselend gebruik toont de wordingsgeschiedenis en het karakter van ons landelijk gebied. Dat dit voortdurend van uiterlijk verandert, komt deels door nieuwe functies als energiewinning of opvang van weersextremen. Die verdragen elkaar niet altijd. De opgave van stikstofdepositie in en om natuurgebieden illustreert de spanning tussen natuurbeheer en intensieve veehouderij.
Herkenbaar cultuurlandschap
In delen van het landelijk gebied daalt het aantal inwoners. Dorpen krimpen, doordat er minder mensen bijkomen dan overlijden of vertrekken. Boerderijen komen leeg te staan. Anderzijds lijkt het soms alsof alles wat ruimte vraagt plek op het platteland zoekt: energiewinning, distributiecentra, opslagbedrijven, datacentrales en meer. De ruimtelijke gevolgen daarvan sluiten niet altijd aan bij het bestaande karakter van het landschap. Terwijl het juist de herkenbare eigenschappen van het landschap zijn die de kwaliteit van het landelijk gebied behouden.
Wat doet de RCE?
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) helpt het karakter van het landelijk gebied concreet te maken en te begrijpen. We wijzen de weg binnen de beschikbare kennis. Bij de zoektocht naar een ander gebruik van het landelijk gebied kan het verleden een inspiratiebron zijn. Nederland beweegt zich naar een zorgvuldiger beheer van bodem, water en natuur. Kringlooplandbouw sluit beter aan bij het karakter van ons cultuurlandschap. Kennis van de ontginning en het historisch gebruik van het landelijk gebied kan daar bij helpen.
