Jenaplanschool De Vuurvogel
De Mammoetwet van 1963 bracht de nodige veranderingen voor het voortgezet onderwijs. Deze pasten binnen een algehele tendens tot gelijke kansen voor iedereen en andere verhoudingen tussen jong en oud.
Docenten stelden zich minder autoritair op en er kwam meer aandacht voor de zachte kanten van het onderwijs. Dat draaide niet meer alleen om harde eindtermen, maar ook om de ontplooiing van leerlingen, zelfstandig werken en ontdekkend leren.
Een van de onderwijsvernieuwingen was het jenaplanconcept. Dit was in de jaren twintig van de vorige eeuw ontwikkeld door pedagoog Peter Petersen uit Jena. Veel belang wordt gehecht aan zelfstandigheid, in combinatie met het werken in de groep. De belangrijkste pijlers van het jenaplanonderwijs zijn spelen, werken, vieringen en het kringgesprek. Het jenaplansysteem werd in 1962 in Nederland geïntroduceerd.
Eerste ontworpen Jenaplanschool
Het eerste schoolgebouw dat volledig volgens de principes van het jenaplanonderwijs werd ontworpen staat in Malden in de Gelderse gemeente Heumen: basisschool De Vuurvogel. De school werd geopend in 1979 en is onderdeel van de uitbreidingswijk Maldensveld, die in de jaren zeventig en tachtig werd gebouwd. De Vuurvogel komt voort uit een initiatief van een aantal nieuwe inwoners van het snel groeiende Malden, die behoefte hadden aan een andere vorm van onderwijs dan de traditionele. Over vorm en inrichting van het onderwijs werd uitgebreid nagedacht en zo kwam men tot het idee van een jenaplanschool; een school waar kinderen, leerkrachten en ouders elkaar zouden kunnen ontmoeten en praten over onderwijs en opvoeding.
De Vuurvogel werd ontworpen door architect Jan Verhoeven (1926-1994), die als leerling van Aldo van Eyck een eigen ‘structuralistische’ ontwerpmethode ontwikkelde. Hiermee creëerde hij een wereld die zowel naar binnen als naar buiten was gekeerd. Verhoeven was ervan overtuigd dat individu en gemeenschap even belangrijk zijn en elkaar versterken. In veel van zijn werken liggen de ‘individuele delen’ rond een ‘gemeenschappelijk deel’: woonhuizen rond een plein, klaslokalen rond een ontmoetingsruimte. Het gebouw ontstond in nauwe samenwerking met directie en leerkrachten en moest ruimte bieden voor activiteiten van individuen, van kleine en grotere groepen en van de gemeenschap.
De school heeft een structuur op basis van achthoeken. Rond een gemeenschappelijke ruimte zijn acht lokalen gegroepeerd. Deze centrale hal heeft in een overgangszone kleine nissen met speciale werkplekken, door een venster afgescheiden maar er toch mee verbonden. In de kap valt licht op verschillende hoogtes naar binnen, waardoor de ruimte wordt beleefd als een theaterzaal, als symbool voor het jenaplansysteem met de nadruk op teamwork en gemeenschap. De houten dakconstructies zijn in het zicht en door de vorm van de daken, met lantaarns voor de lichttoetreding, kreeg het gebouw de bijnaam ‘Chinese School’. De Vuurvogel had oorspronkelijk vier bescheiden ingangen, waarmee werd onderstreept dat je op deze school langskomt om je te ontwikkelen en niet een tempel binnengaat waar ‘de waarheid’ wordt verkondigd.
In 2021 verhuisde de Vuurvogel naar een nieuw gebouw in het Kroonwijkpark in Malden. Sindsdien wordt het gebouw van Verhoeven gebruikt door kunstenaars, in afwachting van een nieuwe bestemming.
Dit object hoort bij de verhaallijn Vrijheid