Verduurzaming veerhuis Landlust
Het voormalige veerhuis Landlust is volledig energieneutraal gerestaureerd; een unicum voor een rijksmonument. De hele schil van het monument is geïsoleerd: de gevels, ramen, vloeren en de rieten kap. In de naastgelegen schuur is een warmte- en koudeopslag geplaatst en het dak van de schuur wordt benut voor 120 zonnepanelen. Met deze optelsom aan maatregelen illustreert Landlust de huidige stand van kennis om dit soort monumentale woonhuizen energieneutraal te restaureren.
Van oorsprong is Landlust een veerhuis/herberg annex boerderij. Het pand kent een rijke bouwhistorie. Tijdens de restauratie kwamen onder meer diverse vloerniveaus tevoorschijn, waaruit blijkt dat het perceel door de eeuwen heen een aantal keer is opgehoogd. Ook werd een groot aantal 18de-eeuwse wandtegels aangetroffen.
Energieneutraal rijksmonument Landlust
Landlust is een voormalig veerhuis, gelegen aan de noordoever van de Lek, waar de pont tussen Schalkwijk en Culemborg vaart. Landlust werd tussen 2015 en 2017 volledig energieneutraal gerestaureerd. Het voormalige veerhuis ligt op een natuurlijke verhoging in de uiterwaarden aan de noordoever van de Lek. Het pand kent verschillende bouwfasen. Bouwhistorisch onderzoek wijst uit dat de bebouwing op de plek van het Veerhuis teruggaat tot ongeveer 1400. Het huidige pand dateert grotendeels uit de achttiende eeuw. De boerderij werd in 2014 als woonhuis verkocht en werd in opdracht van de nieuwe eigenaren duurzaam gerestaureerd.
Verduurzamen werkt voor elk monument anders
Stephanie de Bonth van Hylkema Erfgoed was als architect bij het project betrokken. ‘Verduurzamen werkt voor elk monument anders. Voor Landlust geldt bijvoorbeeld dat het voorhuis een heel andere sfeer heeft dan de rest van het pand’, aldus De Bonth. Landlust heeft een voorhuis met een portico, dat werd gebruikt als herberg en gelagkamer. Daarachter bevonden zich de doorrijschuur en de deel. De Bonth: ‘Het voorhuis is een stuk verfijnder en gedetailleerder dan het achterhuis, met paneeldeuren, vensters met roeden en parketvloeren. Daar hebben we in de restauratie en verduurzaming rekening mee gehouden. Zo is er aan de voorkant geïnvesteerd in monumentenglas en heeft het achtergelegen boerderijgedeelte voorzetramen gekregen.’
Verder dan standaardoplossingen
De vloeren waren geen onderdeel van het beschermde monument en konden worden vervangen. Dit bood de mogelijkheid om de nieuwe vloeren te isoleren en vloerverwarming aan te leggen. Het verduurzaamde Landlust illustreert de huidige stand van kennis om dit soort monumentale woonhuizen energieneutraal te restaureren. Een niet te verwaarlozen aspect hierbij was de toepassing van warmte-koudeopslag. De warmtepomp werd geplaatst in de naastgelegen schuur, die geen monumentale status heeft. Daarmee werd het bijgebouw een troef in de verduurzaming. Behalve de warmtepomp bood de schuur namelijk ook ruimte aan 120 zonnepanelen. De Bonth raadt aan om de specialisten op het gebied van restauratie, bouwfysica en installaties altijd vanaf het begin af aan samen te laten werken. Ook werkt ze graag samen met installateurs die zich normaal gesproken ook met nieuwbouw bezighouden: ‘Die zijn op de hoogte van de nieuwste technieken en dan kom je verder dan de standaardoplossingen. De installateur wil de warmtepomp zo dicht mogelijk bij het huis, terwijl wij de warmtepomp juist niet in het monument willen hebben. In dit geval is het bijzonder dat er in de nabijheid van het rijksmonument een niet-monumentale schuur stond, op de juiste afstand én met voldoende dakoppervlak voor de zonnepanelen.’
Beschilderde wandtegels
Aan deze aanpak hing wel een prijskaartje. De Bonth: ‘De eigenaren hebben flink geïnvesteerd en mede dankzij een subsidie van het ministerie van OCW was deze integrale aanpak mogelijk. In combinatie met de warmte-koudeopslag en de zonnepanelen is de hele schil van het monument geïsoleerd: de gevels, ramen, vloeren en de rieten kap.’ Hiermee is Landlust nu volledig energieneutraal; een unicum voor een rijksmonument. Voorafgaand en tijdens de restauratie heeft bouwhistorisch onderzoek plaatsgevonden, waarbij letterlijk de gelaagdheid van het monument aan het licht kwam. Het blijkt dat de vloeren in de loop van de tijd telkens zijn opgehoogd, waarschijnlijk omdat de bewoners te maken kregen met hoge rivierstanden. Het vloerniveau van het perceel is door de eeuwen heen zo’n 70 tot 75 cm hoger geworden. Onder het huidige vloerniveau kwamen onder meer plavuizen, vloertegels en beschilderde wandtegels tevoorschijn. Deze wandtegels stammen uit de 18de eeuw. De tegels zijn bij de restauratie hergebruikt in de schouwpartij van de voormalige gelagkamer. Deze karakteristieke herberg/boerderij heeft niet alleen een rijke geschiedenis, maar krijgt er een nieuwe betekenislaag bij: die van een energieneutrale restauratie anno 2017.