Meet & greet van zoekers en onderzoekers
Weblog
In Nederland zijn ruim 3200 bronzen (geregistreerde) voorwerpen uit de bronstijd bekend. Het zijn archeologische vondsten van zwaard tot bijl, en van armband tot mantelspeld. Van veel vondsten, soms tot wel 4000 jaar oud, weten we niet waar het materiaal vandaan komt. Een nieuw onderzoeksproject brengt daar nu verandering in. In een serie blogs neemt het projectteam ons mee in het onderzoek. Met ditmaal aandacht voor de privé-eigenaren en metaalzoekers die hun vondsten beschikbaar stelden.
Veel bronzen voorwerpen die we onderzoeken bevinden zich in museumcollecties en depots. Maar even belangrijk voor het slagen van ons project is de medewerking die we krijgen van privé-eigenaren en metaalzoekers: 21 enthousiaste eigenaren stelden hun bijl, dolk of ander bronsobject beschikbaar voor ons onderzoek. Om hen te bedanken en beter te leren kennen, ontmoetten we elkaar zondag 2 februari in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Daar vertelden we over de resultaten tot nu toe, en bezochten we samen de prachtige bronstijdtentoonstelling 'Vuur van verandering'.
Verhalen uit het project
Van heinde en verre waren de genodigden gekomen; zowel uit het diepe zuiden van Limburg en Noord-Brabant als ook uit het noorden en oosten van Nederland. Niet alleen de zoekers waren welkom, ook hun familieleden of vrienden. Eerst werd de groep getrakteerd op een uur vol verhalen uit het loodisotopenproject. Verschillende onderwerpen passeerden de revue; het doel van het project, de samenwerking, de aanpak en waarom net gevonden bronstijdvoorwerpen belangrijke informatie in zich dragen. Ook de basisprincipes werden uit de doeken gedaan: dat iedere kopermijn een eigen signatuur heeft en dat ook de voorwerpen zelf soms iets kunnen vertellen over waar ze zijn gemaakt. Zo zijn de tien objecten die door de aanwezige zoekers waren gevonden, mooi te verdelen naar twee importstukken vanuit Bretagne en Zwitserland en vijf meer lokale types. Van de drie andere objecten zijn de kenmerken niet zo duidelijk.
De waarde van losse bronsvondsten
Stijn Arnoldussen, hoofddocent aan de Universiteit van Groningen en lid van het projectteam, hield een vlammend betoog over de betekenis van losse bronsvondsten als informatiebron over het verleden. Niet schoongemaakt zijn ze nog waardevoller. Vooral de schachtholtes van speerpunten en kokerbijlen zijn echte archieven. Daarin kan oud stuifmeel zijn bewaard of hout van de bijlsteel. Het stuifmeel vertelt een verhaal over het landschap, over de planten en of de omgeving nat of juist wat droger was. Restanten van de houten speer of bijlstelen zijn voor archeologen een goudmijn. Zelfs hele stukjes kunnen we heel precies dateren, door middel van de koolstofmethode. Dan is vrij nauwkeurig te bepalen hoe oud de bijl of speer is.
Soms vinden we zelfs nog meer: zoals een houten borgpennetje waarmee de speerpunt aan de steel was vastgezet. Heel bijzonder; er is maar één voorbeeld bekend uit Nederland. Behalve de ouderdom is het mogelijk om de houtsoort te bepalen. Vaak is essenhout gebruikt. Niet verwonderlijk, want essenhout is taai, schokbestendig én het kan goed klappen opvangen. Es is nog steeds het meest gebruikte hout om bijlstelen van te maken. Je vindt het in iedere bouwmarkt.
Samen langs hellebaarden en zwaarden
Na de groepsfoto doken we de bronstijdtentoonstelling in, waar meer dan 400 voorwerpen uit binnen- en buitenland te bewonderen zijn. Indrukwekkend zijn de eerste wapens, de hellebaarden en zwaarden, die – zo blijkt uit experimenten – zeer doeltreffend waren. Veel aandacht was er voor de goedgevulde vitrines vol bijlen en andere depotvondsten. Onder het genot van een drankje praatten we nog wat na over alle indrukken. Sommige zoekers gaven aan dat ze niet wisten dat archeologen zoveel uit een bronzen artefact konden halen. Het zou goed zijn om dat eens in een tijdschrift over metaaldetectie uit te leggen. Goede tip! Anderen vonden het fijn dat hun kinderen nu ook beter begrijpen wat er zo leuk is aan het vinden van spullen uit de bronstijd. Al met al een geslaagde middag!
Deze blog is geschreven door Liesbeth Theunissen (RCE)