Willem Heesen, Gele, glazen theepot, 1995
Weblog
Het heeft iets weg van een zuurtje. Van zo’n rond geel snoepje in knisperend papier. Of van een bonk, een ouderwetse grote knikker. Het is echter een glazen theepot versierd met gele banen. De tuit en het handvat zijn bevallig bevestigd aan de bolle vorm, en bovenaan zit, als ware het de knop van de deksel, een kleine uitwaaierende opening. De pot is echter niet te gebruiken als theepot want de schenktuit is massief en dicht, en door de opening boven is met geen mogelijkheid een theezakje te wurmen.
Het was ook helemaal niet de bedoeling dat de theepot als zodanig was te gebruiken. De maker, Willem Heesen (1925-2007), was een glasvirtuoos. Van 1943 tot 1947 volgde hij een opleiding aan de Glasschool Leerdam waar hij al snel uitblonk in glasveredelingstechnieken, zoals stippelen, slijpen, beschilderen en graveren. In 1947 werd hij aangesteld in de Glasfabriek Leerdam. Hij ontwierp unica en industrieel te vervaardigen glas, want hij wilde vooral functionele vormen die voor iedereen toegankelijk moesten zijn.
Toen hij in de jaren zestig in aanraking kwam met leden van de Zero-beweging paste hij hun ideeën toe op zijn eigen glaswerk. Er ontstonden abstracte sculpturen van dikke draden glas, die vrijwel onmiddellijk na het blazen uit elkaar sprongen waardoor er ‘zero’ overbleef van zijn werk. In de jaren daarna bleef hij zowel verantwoord vormgegeven glas maken, als vrijgeblazen glas. Deze theepot is een voorbeeld van de tweede groep. Hij noemde ze ‘soft pots’, voorwerpen die hun gebruikersfunctie hadden verloren. Heesen wilde zo dat mensen dagelijkse voorwerpen beter leerden bekijken. In 1979 verliet hij de Glasbriek en richtte een eigen glasstudio op, De Oude Horn, in Acquoy. Hier maakte hij tot twee jaar voor zijn dood, alleen unica.
De theepot kwam in 2009 in de rijkscollectie door een schenking van het echtpaar Pieter Sanders en Marieke Sanders – ten Holte. Zij schonken 94 kunstvoorwerpen aan het toenmalige Instituut Collectie Nederland, een van de voorganders van de huidige Rijksdienst. Onlangs maakte Renske Koster, stagiaire erfgoedstudies van de Universiteit van Amsterdam, een website met alle voorwerpen van de schenking.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft twaalf werken van Heesen, waaronder drie kristallen vormen uit de jaren zestig, plastieken uit samengestelde blokken glas. Ze zijn uitgeleend aan het Glasmuseum Leerdam en Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Dan zijn er kommen, schalen, vazen, een bokaal en een glazen bord (1944) met de heilige Franciscus predikend tot de dieren in bruin en rood, ingekrast en gebrandschilderd. Evenmin als de theepot als theepot is te gebruiken, heeft dit bord ooit een boterham gezien. Het zijn beiden uitingen voor Heesens grote belangstelling voor zand als materiaal en de vele mogelijkheden die het hem bood om prachtige vormen van glas te maken.