Advies en regelingen bij herbestemming van agrarisch erfgoed

Nieuwe bestemmingen

Het komt regelmatig voor dat boeren stoppen met hun activiteiten, omdat het bedrijf niet langer rendabel is of doordat er geen opvolger te vinden is. De meeste boerderijen die hun oorspronkelijke functie verliezen worden omgebouwd tot woonhuis (90%). Soms kiest een eigenaar voor aanvullende activiteiten en ontstaat de wens voor een kantoor, gastenverblijf of zorgboerderij. Hierbij komen andere eisen kijken aan het pand met betrekking tot daglicht, indeling en wooncomfort.

Behoud van identiteit

Ook als een boerenbedrijf een nieuwe bestemming krijgt, kan de waarde van het erfgoed behouden blijven. Denk bijvoorbeeld aan een oude schuur die wordt omgebouwd tot een appartementencomplex. Oorspronkelijke elementen kunnen in het nieuwe ontwerp worden geïntegreerd, waardoor de identiteit van de plek behouden blijft. Ook de terugkeer van oorspronkelijke beplanting op het erf kan hieraan bijdragen.

Gemeenten maken beleid, RCE adviseert

Gemeenten leggen in het bestemmings-/omgevingsplan vast wat de functie is van boerderijen. Door middel van een functiewijziging kan een boerderij een andere bestemming krijgen. Ook maken gemeenten het beleid met betrekking tot leegstaand of leegkomend agrarisch erfgoed. Hiervoor kan de gemeente een structuurvisie opstellen.

Bij grootschalige renovaties of herbestemming van rijksmonumenten, adviseert de RCE over de plannen, zodat deze zoveel mogelijk passen bij de cultuurhistorische waarden van het pand. Uiteindelijk beslist de gemeente of er een omgevingsvergunning voor de plannen wordt verleend.

Instanties en regelingen

Belangrijke partners bij de verbouwing of herbestemming van agrarisch erfgoed zijn de boerderijenstichtingen. Elke provincie heeft er één of meer. Zij adviseren niet alleen in projecten, maar organiseren ook regelmatig activiteiten om kennis uit te wisselen of voorbeeldprojecten onder de aandacht te brengen. Alle boerderijenstichtingen zijn verenigd in Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN). Doel van deze stichting is kennisuitwisseling tussen de regionale en provinciale boerderijenstichtingen en meer inspraak in het landelijk beleid.

Het Boerderijenfonds is een landelijk fonds voor stimulering van herbestemming. Het is opgezet door AEN met steun van het ministerie van OCW en in samenwerking met het Restauratiefonds en de RCE. Het fonds kan projecten voor een waardevolle herbestemming van agrarisch erfgoed ondersteunen met kennis en een financiële bijdrage.

Handige publicaties over herbestemming

• De 'Factsheet bij webinar agrarisch erfgoed' biedt een overzicht van monumentenregisters, financiële regelingen en mogelijkheden voor advies. Ook zijn goede voorbeelden van herbestemmingen en handige links toegevoegd.
• In de publicatie ‘Toekomst voor boerderijen’ staat een stappenplan voor de voorbereiding van een verbouwing of herbestemming. Hoe kunnen praktische opgaven als extra daglicht, woningsplitsing of de herinrichting van het erf met respect voor de historie op een moderne manier worden vormgegeven? Deze brochure geeft antwoord op deze veelgestelde vragen.