Waarderen van archeologie

Gemeente geeft opdracht

De gemeente geeft meestal aan een archeologisch bedrijf de opdracht om een archeologische vindplaats te waarderen. Soms heeft een gemeente zelf archeologen in dienst die deze waardering kunnen doen.

Uitvoeren van waarderend onderzoek

Het bedrijf dat waarderend onderzoek uitvoert, moet in het bezit zijn van een opgravingsvergunning/certificaat. De uitvoerder is daarnaast verplicht om zich te houden aan kwaliteitseisen van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA).

Eerst meer gegevens verzamelen

In de veldfase van het waarderende onderzoek worden aanvullende gegevens verzameld. Hierbij wordt de omvang van de vindplaats(en) exact bepaald, maar ook de conservering en gaafheid, de ouderdom en de aard van de site of complextype (zoals een boerderij, gehucht, adellijk huis, heiligdom, grafveld of schip).

Dit onderzoek kan plaatsvinden door booronderzoek, het graven van proefsleuven of onderwater onderzoek. Voor de laatste twee is een programma van eisen (PvE) nodig. Gemeenten kunnen een onafhankelijk archeologisch bedrijf of adviseur inschakelen om het PvE op te stellen en/of te laten toetsen.

Op de website van de SIKB is precies te vinden waaraan een PvE voor waarderend onderzoek moet voldoen.

Archeologische waarden beoordelen

Nadat de veldgegevens zijn verzameld worden de archeologische resten beoordeeld op hun waarden:

• Belevingswaarde: kan de vindplaats op basis van schoonheid of herinneringswaarde behoudenswaardig genoemd worden? Wanneer de archeologische overblijfselen zichtbaar zijn in het landschap – denk hierbij bijvoorbeeld aan grafheuvels, terpen en vliedbergen – verhoogt dat de belevingswaarde.
• Fysieke kwaliteit: hoe is de conditie van de grondsporen en de conservering van de vondsten zoals bot, aardwerk, hout en (vuur)steen?
• Inhoudelijk criteria: zijn er weinig vergelijkbare vindplaatsen bekend, dan verhoogt dat de inhoudelijke waarde.

Het waarderen van vindplaatsen gebeurt door middel van een puntentelling. Aan de criteria belevingswaarde, fysieke en inhoudelijke kwaliteit worden één tot drie punten toegekend. De totaalscore bepaalt de waarde van een vindplaats. In deze publicatie van de KNA staat beschreven hoe dit in zijn werk gaat.

Wat levert het op?

Rapport en Selectieadvies

De resultaten van een waarderend onderzoek worden vastgelegd in een rapport. Hier komen de verschillende onderdelen van het onderzoek aan bod, van de vraagstelling, de toegepaste methoden tot de resultaten. Dit rapport bevat ook een waardestelling: een uitspraak of de aangetroffen vindplaats(en) behoudenswaardig zijn of niet. Op basis hiervan wordt een selectieadvies gegeven: behoud in situ, opgraven of vrijgeven.

Bekijk deze checklist eens, waaraan een goed rapport moet voldoen. Een archelogisch adviseur of bedrijf kunnen het rapport en het selectieadvies nog toetsen. Zie ook de Checklist IVO-waarderend van SIKB.

Archeologische Monumentenkaart

Besluit men tot behoud in situ, dan kan een vindplaats gekwalificeerd worden in een van de vier waarderingscategorieën die worden gebruikt voor de Archeologische Monumentenkaart (AMK):

• zeer hoge archeologische waarde;
• hoge archeologische waarde;
• archeologische waarde;
• archeologische betekenis.

Lees meer over behoud in situ.