Ga direct naar inhoud

Direct naar

Luchtfoto van de Stelling van Honswijk, onderdeel van de Hollandse waterlinie. Op de foto is een inundatiekanaal te zien en het torenfort Fort Honswijk aan de oevers van rivier de Lek.
Beeld: ©Siebe Swart

Leven met water

Het verleden, heden en de toekomst van Nederland zijn nauw vervlochten met het water. De themakaart Leven met water laat zien hoe bepalend de omgang met water voor ons land is geweest en nog steeds is. Denk bijvoorbeeld aan de vele dijken en watermolensystemen, maar ook aan historische rivier- en waterstaatskaarten. In de huidige zoektocht naar een nieuwe relatie met water en bodem, biedt deze kennis historische handvaten en kansen voor actuele opgaven.

Water en bodem sturend

De kaart legt een stevige basis voor een recent ingezette omslag in denken en doen. Het principe van water en bodem sturend vraagt van ons om het water- en bodemsysteem als beginpunt te nemen bij ruimtelijke ingrepen. Concreet betekent dat: eerst kijken naar wat de natuur als basis te bieden heeft. Deze gedachtegang heeft lange tijd de keuzes van mensen in ons land bepaald. Wonen waar het veilig en stabiel is, en meebewegen daar waar het nat en gevaarlijk is. De kaartlagen tonen historische gegevens over het Nederlandse water- en bodemsysteem, en laten de ruimtelijke keuzes zien die op basis van deze kennis in de loop der eeuwen zijn gemaakt.

Uitsnede van de kaart Leven met Water, waarop rijksmonument Landgoed Vosbergen bij Heerde donker gemarkeerd is. Met iconen van watermolens is het watermolensysteem aangegeven, terwijl andere markeringen het rabattenbos en de vloeiweide weergeven.
Rijksmonument Landgoed Vosbergen bij Heerde. Verdwenen en verborgen watersystemen worden weer zichtbaar, zoals het watermolensysteem, het rabattenbos en de vloeiweide.

Inspiratie voor ruimtelijke opgaven

Mensen in Nederland hebben dus altijd mét het water geleefd, en de locatie van ons huidige beschermde erfgoed valt daar vaak uit te verklaren. Dit roept nieuwe vragen op. Hoe verhoudt het erfgoed zich tot de actuele wateropgaven die daar spelen? Hoe zag ons waterlandschap eruit vóór de ruilverkavelingen en riviernormalisaties? En waar liggen verborgen structuren en systemen in het landschap die nu weer bruikbaar zijn voor klimaatadaptatie? 

Uitsnede van de kaart Leven met Water, met daarop een actuele dijkversterking bij de Waal geplaatst in een historische context van militaire strategie en meerlaagsveiligheid. Donkerblauw gemarkeerd is een inundatiekanaal aangegeven, zwart gemarkeerd is een kwelkade zichtbaar.
Een actuele dijkversterking geplaatst in een historische context van militaire strategie en meerlaagsveiligheid, met respectievelijk een inundatiekanaal (donkerblauw) en een kwelkade (zwart) langs de Waal.

Wat is er te zien op de kaart?

De kaart kent de volgende thematische indeling:

  • Rijksbeschermd erfgoed
    Een overzicht van de belangrijkste erfgoedlagen met een rijksbeschermde status.
  • Dijken
    Binnen dit thema vind je o.a. de Dijkenkaart RCE, een kaartlaag met cultuurhistorisch relevante dijken met meer dan 11.500 afzonderlijke dijksegmenten. Let op: deze laag is nog in ontwikkeling, en om die reden niet compleet!
  • Molens
    Een overzicht van lagen met verdwenen en nog bestaande molens en droogmakerijen in Nederland.
  • Inundatie
    Een set kaartlagen die te maken hebben met het opzettelijk onder water zetten van gebieden. Zie ook de Kaart van verdedigingswerken.
  • Actuele wateropgaven (Hoogwaterbeschermingsprogramma, Kaderrichtlijn Water)
    De belangrijkste wateropgaven van dit moment op kaart, zoals HWBP en KRW.
  • Bodem, geomorfologie en hoogte
    Waardevolle gegevens over zowel bodem en ondergrond als hoogte, met data van BRO en AHN.
  • Historische waterkaarten
    • Rivierkaart (vanaf 1830): een door Rijkswaterstaat ontwikkelde kaart van de Nederlandse hoofdrivieren met zeer gedetailleerde waterstaatkundige informatie, digitaal beschikbaar van de eerste druk van rond 1830 tot en met de tweede herziening tot 1961.
    • Waterstaatskaart: eerste editie van 1865-1935 en vijfde editie van 1971-1991.
    • De topografie van Nederland: rond 1850, 1900 en 1950. 

Gebruik van de kaart

Alle kaartlagen zijn ook als view- en een downloadservice (WMS en WFS) beschikbaar. Informatie hierover is te vinden in het Nationaal Georegister. Bij de kaartlagen dijken en droogmakerijen horen verantwoordingsdocumenten die onderaan deze pagina zijn te downloaden.

Bijlagen bij de kaart