Programma Erfgoed van de 20e eeuw

De 20e eeuw heeft een brede verzameling kunstvoorwerpen, gebouwen en industriële objecten opgeleverd. Relatief jong erfgoed waarvoor de belangstelling groeiende is, maar waarvan de culturele waarde nog niet altijd wordt (h)erkend. Ook over beheer en behoud is niet alles duidelijk. Hierover ontvangt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed veel vragen van erfgoedprofessionals, particulieren en beleidsmakers. Om deze vragen te beantwoorden is het programma Erfgoed van de 20e eeuw ingericht, voortbouwend op het programma Erfgoed van de Moderne Tijd (2015-2019). Het programma is medio 2024 afgerond.

Uitdagingen uit verleden en heden

Erfgoedprofessionals staan voor uitdagingen om het erfgoed van de 20e en zelfs 21e eeuw zo goed mogelijk te behouden, beheren en presenteren. Om de juiste zorg en de kansen voor het erfgoed van de moderne tijd in Nederland te ondersteunen is kennis nodig. Die is nu nog vaak verspreid of onvoldoende ontwikkeld.

Voor een goede analyse van de meest urgente vragen en prognoses voor de toekomst is het belangrijk om het verleden van de objecten te begrijpen. Daarbij is kennis van historische materialen en technieken, de invloed  van restauratie-ingrepen en van omgevingsfactoren zoals licht, temperatuur, vocht en vervuiling onontbeerlijk. De sleutel vormt de kunstenaar of architect: welke materialen heeft deze gebruikt en hoe?

Daarnaast wordt er door de energietransitie steeds vaker gevraagd naar de inzet van duurzame processen en materialen. Maar leidt vervanging van de originele materialen tot verlies van culturele waarden?  En zo ja, levert dat dan nieuwe vragen op?

[Tekst gaat verder onder de foto

Foto van persoon die aan een laadje in een gekleurd kastje trekt
Emmelie Hoberg, stagiaire van de laboratoriumschool, kijkt naar het ‘Kastje van Bakema’ voor het project Kleur en architectuur 1940-1980.

Drie thema's

Door de kennis van erfgoed te vergroten, kan de culturele waardering ervan toenemen en zal er meer aandacht komen voor een optimaal behoud, beheer en presentatie. Het programma Erfgoed van de 20e eeuw richt zich daarom op drie thema’s:

  1. Materiaal; vergroting van kennis en deskundigheid met betrekking tot productie, toepassing, en veroudering van materialen 

  2. Instrumenten voor een betere conservering en behoud van het object of de materialen ervan 

  3. Waarde en gebruik; de maatschappelijke waardering en daardoor een zo goed mogelijk gebruik bevorderen

Centraal bij het behalen van deze doelen is een optimale kennisborging en kennisuitwisseling met partners, stakeholders, en daarnaast het publiek. De drie thema's zijn uitgewerkt in zeven deelprojecten. 

Zeven projecten

Samenwerken en opleiden

De RCE werkte voor dit programma samen met vele partijen binnen de erfgoedsector, zowel nationaal als internationaal: musea, universiteiten, onderzoeksinstituten, erfgoedzorgers en bouwkundigen in gemeenten, en andere erfgoedorganisaties.

Gedurende de looptijd van het programma zijn betrokkenen, belanghebbenden en beleidsmakers op verschillende manieren uitgenodigd mee te denken en input te leveren. 

Daarnaast hebben studenten van verschillende opleidingen binnen het programma deelprojecten uitgevoerd.

Klankbordgroep

Het programma Erfgoed van de 20e eeuw werkte met een klankbordgroep, bestaande uit:  

  • Prof. dr. E. (Ella) Hendriks, hoogleraar Conservering en restauratie, Universiteit van Amsterdam
  • Prof. Ir. W. (Wessel) de Jonge, em. hoogleraar Heritage & Design, Faculteit Bouwkunde, TU Delft
  • Dr. S. (Sandra) Kisters, hoofd Collecties en Onderzoek, Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam
  • Dr. T. (Tatja) Scholte, senior onderzoeker, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Afronding

In juni 2024 is het programma afgerond met het symposium Mens en Materiaal. Erfgoed van de twintigste eeuw. Erfgoedprofessionals op het gebied van roerend en gebouwd erfgoed bogen zich over materialiteit, de rol van makers en de omgang met relatief jonge kunst en architectuur. Bewustwording van de kwetsbaarheid van dit erfgoed en de waardering ervan zal ook komende jaren onderwerp van onderzoek blijven en aandacht vragen.