Nieuw leven voor de Grebbelinie
In de 20e eeuw nam Nederland opnieuw militaire maatregelen om het land te beschermen tegen oorlogsdreiging. Dit gebeurde door de aanleg van nieuwe linies, zoals de Maaslinie en Peel-Raamstelling. Of door oude linies nieuw leven in te blazen, zoals gebeurde met de Grebbelinie.
Verdedigingslinies
De Grebbelinie was in de 18e eeuw gebouwd als een voorverdediging van de Hollandse Waterlinie. De linie werd in 1926 opgeheven maar in 1939 (nu als ‘Valleistelling’) weer in staat van verdediging gebracht. In hetzelfde jaar werd in het verlengde van de Grebbelinie de Peel-Raamstelling aangelegd. Ook kwam in de jaren dertig de Maaslinie gereed, die een mogelijke Duitse inval moest vertragen.
Uitbraak Tweede Wereldoorlog
Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd langs de Grebbelinie hevig strijd geleverd, zoals op de Grebbeberg. Maar al snel bleek de tactiek van het onder water zetten van land (inundatie) geen goede verdediging meer. Door de komst van vliegtuigen verloren waterlinies grotendeels hun militaire betekenis. Toch was hun rol niet helemaal uitgespeeld. De Duitsers bouwden tijdens de bezetting de uitgestrekte Atlantikwall, maar richtten daarnaast nog twee grote ‘Wasserstellungen’ in. Ook versterkten ze de Grebbelinie aan het einde van de oorlog nog met de Pantherstellung. En in de jaren vijftig verrees nog een laatste waterlinie: de IJssellinie. Deze linie moest een eventuele aanval van Russische tanks tegengaan.
Wat is er nog terug te zien?
De 20e-eeuwse linies zijn nog altijd goed zichtbaar in het landschap. Bijvoorbeeld de bunkers langs de Peel-Raamstelling, dijken langs de Valleilinie en sommige waterstaatkundige werken van de IJssellinie. De Grebbelinie en de Peel-Raamstelling zijn de enige van deze linies die als geheel als rijksmonument zijn aangewezen.
De 20e-eeuwse linies zijn nog altijd goed zichtbaar in het landschap
Cultuurhistorische betekenis en de rol van de RCE
Na de Tweede Wereldoorlog verloor de Grebbelinie haar functie. Delen van de linie verdwenen, bijvoorbeeld door de aanleg van nieuwe woonwijken in Amersfoort en Leusden. Andere delen raakten in verval. In 2004 vroeg de Stichting Grebbelinie om de gehele linie als als rijksmonument aan te wijzen. Dit deed de RCE na een zorgvuldige voorbereiding in 2011. Eerder al werkten onder andere de betrokken provincies, gemeenten en Staatsbosbeheer samen aan een beter zichtbare en beleefbare Grebbelinie. In het praktijkvoorbeeld 'Behoud en versterking van de Grebbelinie' leest u hoe de partijen ook na de aanwijzing als rijksmonument samenwerkten aan behoud van de monumentale waarde van de linie.