Samenwerking, samenspraak en meerstemmigheid

Deze verrijking voor de waardering en de selectie van het jonge erfgoed is onderdeel van de opdracht die Staatssecretaris Uslu in 2023 aan de RCE meegaf in het kader van het Post 65 programma. Het programma werkt met een gezamenlijke verantwoordelijkheid, samen met lokale overheden en burger belangenorganisaties. Daarbij kijken we hoe we deze maatschappelijke perspectieven een goede plek kunnen geven bij dit jonge erfgoed.

Burgerparticipatie = Post 65

De jaren zestig en zeventig zijn de bakermat van de burgerparticipatie. Bewoners van nieuwbouwwoningen kregen inspraak in de woningplattegrond en de inrichting van de openbare ruimte. In de stadsvernieuwing was sprake van co-creatie. Gemeenten moesten zelfs kunnen aantonen dat plannen samen met de bewoners waren ontwikkeld (bouwen voor de buurt) wilden ze aanspraak kunnen maken op financiële ondersteuning van het rijk. Zo zien we dat participatie niet nieuw is en dat het prima past bij het onderzoek naar, waardering en beschermen van jonge monumenten uit deze periode.

Samenspraak en verhaallijnen

Als wordt gekeken naar samenspraak, dan gaat het zowel om de vraag wat voor de inwoner de belangrijkste erfgoedwaarden zijn van Post 65 erfgoed in het algemeen, als om de vraag hoe (woon)gebieden hun toekomstwaarde kunnen behouden en welke waarden inwoners daarbij van belang vinden. Bij de Verkenning Post 65 (de pilotfase die vooraf aan het programma ging) heeft de RCE onderzoek gedaan naar de eerste vraag: wat zijn volgens het publiek de belangrijkste erfgoedwaarden van Post 65? Bij een Erfgoedpeiling Post 65 in 2021 heeft de RCE met een marktonderzoek een breed publiek (n=1011) ver­spreid over heel Nederland, een aantal vragen voorge­legd over kenmerkende ontwikkelingen in de periode na 1965. Zo kwamen bijvoorbeeld de ontwikkeling van de jeugdcultuur, de internationale arbeidsmigratie, nieuwe samenlevingsvormen en de energiecrisis in de jaren 70 en economische crisis van de jaren 80 aan bod. Tijdens het Monumentencongres 2018 zijn deelnemers bevraagd over de waardering van erfgoed uit de periode Post 65 en de positie van het inwoners daarbij. Dit en ander onderzoek heeft geresulteerd in verschillende verhaallijnen die de maatschappelijke context van de periode 1965-1990 schetsen, en een kader vormen voor het waarderen van Post 65 erfgoed.

Een samengestelde 'longlist Post 65'

Vanaf het begin van de pilotfase van het programma Post 65 heeft de RCE zich ingespannen om samen met verschillende partijen uit het land tot een longlist te komen van objecten die aandacht verdienen. Zo is samengewerkt met gemeenten, erfgoedverenigingen, regionale steunpunten voor erfgoed, de tuinstichting et cetera. Ook zijn burgers in de gelegenheid gesteld om objecten aan te dragen voor de longlist. De longlist bestaat nu uit ruim duizend objecten.

Selectie

De longlist is een basis voor een selectie van objecten die we in 2025 verder gaan onderzoeken en die eventueel voorgedragen gaan worden voor een publicatie, verdiepend onderzoek of voor een beschermde status als rijksmonument. Ook dát laatste doen we participatief. Begin 2025 zullen twee panels van externe deskundigen, bestaande uit onder meer liefhebbers van gebouwen, historici, makers uit de periode 65-90 en specialisten op Post 65 thema’s, met elkaar in gesprek gaan. Zij zullen een advies uitbrengen aan de RCE van een selectie objecten waarvan zij vinden dat deze bescherming verdienen als rijksmonument. De RCE gaat met dat advies ‘in de hand’ in gesprek met de betrokkenen om te kijken of tot een rijksmonumentale status gekomen kan worden.

Post 65 in de RCE praktijk

• In samenwerking met gemeenten, provincies en belangenverenigingen werken we aan de inventarisatie (ook wel de longlist genoemd) van Post 65 erfgoed in Nederland. Deze samengestelde lijst vormt de basis van de toekomstige aanwijzingen.
• Burgers en belangenverenigingen hebben afgelopen jaren pro-actief Post 65 objecten aangedragen bij de RCE via post65@cultureelerfgoed.nl. Al deze objecten werden op de longlist geplaatst.
• In samenspraak met het publiek en burgerbelangenorganisaties hebben we input opgehaald voor de verhaallijnen die de maatschappelijke context van de Post 65 periode schetsen.
• In samenwerking met gemeenten en experts is de handreiking Borging van Post 65 erfgoed gemaakt. Deze is vervolgens door vijf gemeenten in een pilot uitgeprobeerd en is nu voor alle gemeenten beschikbaar.
• Met het project Samenspraak, Meerstemmigheid en Integraal waarderen (SMI) wordt, op initiatief van het programma Faro, een samenwerking met o.a. acht gemeenten aangegaan om via co-creatie in 2025 een handreiking te ontwikkelen voor het waarderen van erfgoed met deze relevante maatschappelijke waarden. Deze is vanaf eind 2025 voor alle gemeenten beschikbaar.
• We organiseren twee keer per jaar in samenwerking met gemeenten het Platform Post 65. Hierin wordt met elkaar kennis gedeeld over Post 65 erfgoed met een focus op participatie. Er zijn inmiddels platforms geweest in Den Bosch, Leiden en Rotterdam.

#MijnPost65