Ga direct naar inhoud

De kans op overstromingen neemt toe

Nederland is een deltaland. Rivieren als de Maas, Rijn en Schelde monden uit in Nederland. Dit brengt risico’s met zich mee. Door klimaatverandering neemt de kans op overstromingen toe, met mogelijke schade van cultureel erfgoed tot gevolg.

De gevolgen van een opwarmende aarde zijn uiteenlopend. In de wetenschap worden deze onderverdeeld in vijf risico’s:

  1. Het wordt heter;
  2. Vaker extreem weer;
  3. Een toenemende kans op overstromingen;
  4. Het wordt droger;
  5. Een stijgende zeespiegel.
Interieur van een kerk ondergelopen met water door een overstroming.
Beeld: Michel Lebouille
Het oude centrum van Valkenburg werd op 14 juli 2021 getroffen door een overstroming van de Geul. Het zorgde voor grote schade aan de Nicolaas- en Barbarakerk.

Vaker pieken door klimaatverandering

In het verleden was een overstroming op sommige plekken in Nederland een jaarlijks terugkerende gebeurtenis waar bewoners rekening mee hielden. De grote rivierwerken van de afgelopen 75 jaar hebben de kans op overstromingen tot een minimum beperkt. Toch neemt het risico door een veranderend klimaat weer toe. Door klimaatverandering zullen er vaker pieken zijn in de afvoer van de uitmondende rivieren. Hier is ons waterveiligheidssysteem niet tegen bestand. Denk aan de overstroming van de Geul in 2021 en het zeer hoge water eind 2023. Al het water dat in het buitenland te veel in de rivieren terechtkomt, kan gevolgen hebben voor het erfgoed in Nederland.

Risico’s van overstromingen per erfgoeddomein

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft zo compleet mogelijk in beeld gebracht wat de risico’s van klimaatverandering voor cultureel erfgoed zijn. Hieronder staan de gevolgen van overstromingen per erfgoeddomein beschreven.

Domein Risico
Archeologie
  • Overstromingen hebben impact op het bodemarchief door erosie van de bovenste lagen of het wegslaan van de oevers, waar relatief veel archeologie zich bevindt.
  • Klimaatadaptieve maatregelen en dijkversterkingen verstoren het bodemarchief.
Gebouwd erfgoed
  • Incidentele overstromingen brengen steeds meer  schade toe aan de monumentale waarden van exterieur en interieur. 
  • Buitendijks gebouwd erfgoed is bijzonder kwetsbaar en loopt risico verloren te gaan bij extreem hoogwater.
Collecties
  • Collecties, archieven en mobiel erfgoed lopen schade op wanneer ze geraakt worden door water. 
  • Na blootstelling aan water kan schimmelvorming optreden. Dit kan op langere termijn schade toebrengen.
Immaterieel erfgoed
  • Immaterieel erfgoed kan onderdeel zijn van goede klimaatadaptatie. Zo kan de inzet van molenaars (gemalen) en de bevloeiing van graslanden in tijden van hoogwater meehelpen om de negatieve gevolgen te beperken.
Cultuurlandschappen
  • Klimaatadaptieve maatregelen om overstromingen te voorkomen, hebben grote impact op ons historische cultuurlandschap. Zo kunnen kavelstructuren verloren gaan en historische polders verdwijnen wanneer gebieden worden vernat om als waterbuffer te fungeren.

De kaart Klimaatrisico's voor het Nederlandse erfgoed laat zien waar in Nederland de effecten van hitte, wateroverlast, overstromingen en droogte zich zullen voordoen.