Ga direct naar inhoud

De zeespiegel stijgt

Nederland is in Europa een van de kwetsbaarste landen wanneer de zeespiegel stijgt. Op korte termijn is cultureel erfgoed bestand tegen de impact van de zeespiegelstijging, maar kan alles behouden blijven? Ook zijn er nu al gevolgen zichtbaar.

De gevolgen van een opwarmende aarde zijn uiteenlopend. In de wetenschap worden deze onderverdeeld in vijf risico’s:

  1. Het wordt heter;
  2. Vaker extreem weer;
  3. Een toenemende kans op overstromingen;
  4. Het wordt droger;
  5. Een stijgende zeespiegel.

Zeespiegelstijging vormt een gevaar voor Nederland omdat ons land open verbindingen heeft met zee door de rivieren die hier uitmonden. Ook liggen delen van Nederland zeer laag, tot bijna 7 meter onder NAP. 

Grafiek met jaargemiddelde zeespiegel (in cm) in Nederland van 1900 tot 2100.
Beeld: KNMI
Naar verwachting stijgt de zeespiegel tot 2100 tot ongeveer één meter. Daarna stijgt de zeespiegel door tot een paar meter in 2300.

Gevolgen van een stijgende zeespiegel voor cultureel erfgoed

Zeespiegelstijging vraagt om nieuwe maatregelen voor bescherming tegen het zeewater: zand opspuiten (suppletie) en dijkversterkingen worden nu al op grote schaal toegepast en opgeschaald. Hiermee kunnen we een deel van het gevaar opvangen, maar op lange termijn is dit mogelijk niet genoeg voor blijvende bescherming. Met de stijgende zeespiegel rukt ook het zoute water op. Steeds dieper in Nederland verzilt het grondwater en de rivieren. Dit heeft grote impact op het cultuurlandschap, grondgebruik en biodiversiteit.

Risico’s van zeespiegelstijging per erfgoeddomein

Een stijgende zeespiegel en verzilting van de bodem zorgen voorlopig nog niet voor verloren cultureel erfgoed. Toch zullen over enkele decennia  al wel nieuwe vragen rond de grenzen van behoud naar voren komen. Kunnen we Nederland – en het erfgoed – behouden zoals het nu is? Voordat de stijgende zeespiegel de keuzes voor ons maakt, zullen we hier als samenleving met elkaar over na moeten denken. Maar ook nu al zijn enkele gevolgen zichtbaar. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft zo compleet mogelijk in beeld gebracht welke dit zijn. Hieronder staan de gevolgen van zeespiegelstijging per erfgoeddomein beschreven.

Domein Risico
Archeologie
  • Zeespiegelstijging heeft geen direct effect op het bodemarchief. Verzilting mogelijk wel, maar dit is nog onbekend.
  • Adaptieve maatregelen zoals dijkverstevigingen en zandsuppletie verstoren archeologische bodemresten.
Gebouwd erfgoed
  • Zeespiegelstijging zal tot 2050 geen tot zeer gering impact hebben. 
  • Op lange termijn is zeespiegelstijging het grootste risico voor het behoud van het gebouwd erfgoed. Het is immers statisch en niet makkelijk te verplaatsen wanneer dit nodig is.
  • Op dit moment zijn de adaptieve maatregelen, zoals zand suppletie en dijkversterkingen,  een groter gevaar.
Collecties
  • Er bevinden zich musea en collecties in kwetsbare gebieden voor zeespiegelstijging. Door verplaatsing van collecties verliezen ze de samenhang met hun omgeving.
Immaterieel erfgoed
  • Immaterieel erfgoed kan zich aanpassen terwijl de zeespiegel geleidelijk stijgt. Culturele uitingen zijn niet per se afhankelijk van een locatie en kunnen ‘meebewegen’ naar een andere plek.
Cultuurlandschappen
  • Zeespiegelstijging heeft tot 2050 minimale impact. Wel zullen we al polders vernatten en/of verzilten. Ook kunnen buitendijkse gebieden worden vernat. 
  • Dijkversteviging en andere adaptieve maatregelen zullen ook cultuurhistorische structuren en historische stadsgezichten aantasten.

De kaart Klimaatrisico's voor het Nederlandse erfgoed laat zien waar in Nederland de effecten van hitte, wateroverlast, overstromingen en droogte zich zullen voordoen.