Kaart van de verstedelijking

Kaartlagen

Nederland, met name het westelijke kustgebied, is al sinds de late middeleeuwen het meest verstedelijkte gebied van Europa. Het stedenpatroon is in de middeleeuwen gevormd. Sindsdien is binnen dat patroon een aantal verschuivingen opgetreden. Door middel van verschillende kaartlagen zijn deze veranderingen inzichtelijk gemaakt.

De Kaart van de verstedelijking bundelt verschillende kaartlagen:

• Nederland in 1575: op deze kaart is de reeks 16e-eeuwse stadsplattegronden van de cartograaf Jacob van Deventer te zien in combinatie met een gereconstrueerde landschappelijke ondergrond en de historische wegenstructuur van Nederland uit dezelfde periode. Het peiljaar is 1575: het sterfjaar van Van Deventer. Meer over de kaart leest u in het verantwoordingsdocument Een nieuwe kaart van Nederland in 1575.
• Het Nederland van Blaeu: : in de 17^e eeuw kende een aantal steden in de Republiek der Vereenigde Nederlanden een grote bloei. In 1652 brachten de Amsterdamse kaartuitgevers Joan en Willem Blaeu de atlas Toonneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden uit. Behalve in de steden was er ook een grote ontwikkeling in het omliggende land: nieuwe vormen van infrastructuur, grootschalige droogmakerijen, turfwinning en het eerste industrielandschap ontstonden. Dit werd ook trots in kaart gebracht. Deze kaart geeft Nederland in het peiljaar 1652 weer aan de hand van de meest dynamische steden uit de atlas van Blaeu en het omringende landschap aan de hand van vele andere contemporaine cartografen.  Meer over de kaart is te lezen in het verantwoordingsdocument Het Nederland van Blaeu.
• Groei 35 grootste steden 1200 – 2010: deze kaart maakt inzichtelijk hoe de 35 grootste stedelijke gemeenten (peildatum 2010 naar inwonertal) vanaf de middeleeuwen zijn ontstaan en gegroeid. Deze kaart is een digitale weergave van de Atlas van de verstedelijking in Nederland. Meer over de kaart leest u in het verantwoordingsdocument.
• Wederopbouwgebieden van nationaal belang: deze kaart toont de na oorlogsschade herbouwde stadswijken en de naoorlogse nieuw geplande woonwijken tot 1965, die door het Rijk zijn aangewezen als wederopbouwgebieden van nationaal belang.
• Rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten: op deze kaart zijn alle rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten te zien. Door op een beschermd gezicht te klikken kunt u de begrenzing, het aanwijzingsbesluit en de toelichting downloaden.

Wat levert het op

De Kaart van de verstedelijking toont de ontwikkeling van Nederlandse steden gedurende 1000 jaar en biedt de mogelijkheid om steden met elkaar te vergelijken. Het onderdeel Nederland in 1575 toont een nauwkeurige momentopname van Nederland in de 16e eeuw met meer dan honderd steden en talloze wegen, gebouwen en waterlopen. Het Nederland van Blaeu toont Nederland in de Gouden Eeuw. Deze kaarten laten niet alleen zien hoe de steden er uitzagen, maar tonen bijvoorbeeld ook de locatie van graanopslagplaatsen (horrea), namen van kerken en kloosterorden en de ligging van beeldbepalende gebouwen, zoals hospitalen en herbergen. Hiermee is de kaart een kennisbron voor (stads)historici, archeologen en historisch geografen, maar biedt ook inspiratie voor (landschaps)architecten, stedenbouwkundigen en beleidsmakers.

Gebruik van de kaart

Alle kaartlagen zijn ook als view- en een downloadservice (WMS en WFS) beschikbaar. Informatie hierover is te vinden in het Nationaal Georegister. De dataset Nederland in 1575 kan tot een schaal van 1:5000 gebruikt worden. Verder inzoomen in de viewer is mogelijk, maar hierdoor worden de locaties en de begrenzingen op de kaart minder betrouwbaar. Bij de kaartlagen Groei 35 grootste steden 1200 – 2010, Nederland in 1575 en Nederland van Blaeu horen verantwoordingsdocumenten, die u als bijlagen kunt downloaden.

Door wie

De Kaart van de verstedelijking is onderdeel van het project Landschapsatlas van de RCE. Andere kaarten die in het kader van de Landschapsatlas zijn ontwikkeld zijn Panorama Landschap, de Kaart groen erfgoed, de Kaart van verdedigingswerken, de Kaart agrarische landschappen, de Kaart leven met water, de Kaart wederopbouw en de Kaart Religie en begraven. Deze digitale atlas is in ontwikkeling en wordt regelmatig uitgebreid met nieuwe kaarten en kaartlagen die op deze website worden gepubliceerd. Het routenetwerk op de kaartlaag Nederland in 1575 is onderdeel van het NWO-project The Dark Age of the Lowlands in an interdisciplinary light van de Universiteit Utrecht in samenwerking met de RCE en de Rijksuniversiteit Groningen.